Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/109

który ciętemi drobnemi kawałkami słomy zdobi we wspaniały ornament ramki i szkatułki.
 Dodać należy, że i wycinanka ma znaczenie obrzędowe. Np. w Łowickiem przy życzeniach imieninowych, gdy solenizanta starają się baby przewiązać powrósłem, równocześnie na piersi, na koszuli lub na ubraniu przypinają mu szpilką gwiazdkę- wycinankę, która ma mu przynieść szczęście i uchronić od uroku.
 Takie same, jak powyżej opisane, usiłowania zdobnicze zauważymy, rozglądając się dalej w izbie naszego wieśniaka i przypatrując się skrzyniom, łóżkom, kołyskom, ławom, szafkom i półkom malowanym. Przeważnie uderzy nas tutaj ornament roślinny, a więc wieńce z liści i kwiatów polnych, równianki kłosów związanych wstęgą, bukiety w wazonach; ten ostatni wzór tak typowy w epoce renesansu przyszedł do nas z Włoch.
 Także na wszystkich narzędziach domowego użytku, a więc na łyżnikach, czerpakach, kądzielach, kijankach i t. d., rozwinęło się zdobnictwo bardzo silnie, zwłaszcza na Podhalu. Tam też znajduje ono częste zastosowanie w metalu, jak tego dowodzą przedewszystkiem przepięknie wykonane stare góralskie spinki (ryc. 41).
 Ornamentyka występuje poza tem na wszystkich strojach ludowych, a więc np. na różnych serdakach i kaftanach. Tutaj zastosował lud wycinanki w skórze i w tkaninie, owe tak zwane naszywanki, których bogactwo mamy zwłaszcza w ziemi nowosądeckiej i łowickiej. Wreszcie upodobania owe wyrażają się także w haftach; Krakowskie może się pochlubić bardzo pięknemi haftami, a lud krakowski kocha się zwłaszcza w hafcie białym, to też kołnierze, mankiety, przody koszul, chustki, fartuchy i spódnice zdobi bogaty haft atłasowy. To samo zdobnictwo występuje też na pasach, szerokich na południu Polski, a węższych w miarę posuwania się ku północy.
 Osobne miejsce zajmuje ornamentyka ludowa w glinie, nieraz bardzo charakterystyczna, a ozdoby, jakie lud nasz stosuje na wyrobach ceramicznych, mają piętno bardzo dawne i dadzą się nawiązać do zupełnie podobnych ornamentów w czasach przedhistorycznych.
 Równie stare ornamenty spotykamy także na pisankach. Pisanki mogą być rozmaitego rodzaju, albo a) malowanki lub kraszanki, t. j. jaja malowane na jeden kolor, względnie pstro-