Krzyże i kapliczki stoją zawsze przy wejściu do wsi, a nadto na rozstajnych drogach, przy mostkach, oraz często w lesie. Że owe przydrożne krzyże dochodzą nieraz do wysokiego stopnia artystycznego rozwoju, widzimy to najlepiej na obszarze litewskim. Dzisiaj oczywiście niewiele już pozostało z tych dawnych zabytków sztuki ludowej, a zastąpiły je wytwory fabryczne, przeważnie zupełnie niezgodne z krajobrazem naszej wsi.
Literatura: Lepszy L. Obrazy ludowe na szkle. Kraków 1921. — Stecki K. Ludowe obrazy na szkle. Zakopane 1921. — Wiktor J. Kapliczki i krzyże przydrożne. Kraków 1922.
Lud polski używa instrumentów muzycznych zarówno smyczkowych, jak dętych. Z pośród smyczkowych mamy przedewszystkiem skrzypce i basy. Skrzypce nazywa się w Polsce bardzo często gęślami; natomiast instrument, zwany „gęślami“
na Podhalu, jest lokalnym instrumentem podhalańskim, różnym od skrzypiec, gdyż ma inny kształt: spód pudła i szyja są z reguły zrobione z jednego kawałka drzewa, brak tu samodzielnych boków, ponieważ spód sklepiony łączy się linją krzywą z wierzchem; wreszcie szczególną cechą tych gęśli jest ich niezwykła smukłość. Ostatnim głośnym przedstawicielem
gry na gęślach był Krzeptowski z Kościelisk, zwany Sabała, i dzięki niemu to zdobyły gęśle podhalańskie popularność i poza Podhalem. Gęśle grały prym w zespole, ale że ton ich nie był zbyt silny, więc dlatego zostały wyparte przez skrzypce. Mamy wreszcie w Polsce basy zwykle dwojakiego rodzaju, a mianowicie „basy małe“, odpowiadające wiolonczeli, albo „basy duże“, odpowiadające kontrabasowi. Basy są przeważnie dzisiaj już także fabryczne, a tylko na Podhalu zachowała się stara konstrukcja smyczka, która ujawnia się zarówno w formie kija, jak główki, jak wreszcie w umocowaniu żabki i włosia.
Na Kurpiach i w Wielkopolsce mamy też djable skrzypce, instrument który ma zastępować basy i czynele. Na Kurpiach
(ryc. 50) strunę grubą naciąga się na kiju i pudle rezonansowem, a w strunę tę uderza grajek pałeczką lub smykiem z twardej skóry; wgórze do kija są przytwierdzone cienkie
