Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/131

 Jeśli przy kopaniu grobu ściana się oberwie, oznacza to, że zmarły był sknerą, a woda w jamie mogilnej dowodzi, że musiał być pijakiem. Chowa się twarzą ku wschodowi, a na ziemię rzuca każdy z obecnych trzy grudki ziemi, czego jednak krewnym czynić nie wolno. Mogiłę przystraja się w kwiaty i wtyka w nią małe drewniane krzyżyki.
 Na Polesiu budowano doniedawna jeszcze na mogile drewniane domki nagrobne, zwane „naruby“. Domki te właściwe są szczególnie dla obszaru białoruskiego, ale spotyka się je też na terytorjum rosyjskiem i fińskiem.
 Dawniej sadzono na mogile bez, a niegdyś i cisy. Prawdopodobnie rosły też na grobach ciernie, które miały być kolczastemi przeszkodami dla duchów. Celem powstrzymania zmarłych od błądzenia po świecie sypie się na grobach mak. Niegdyś noszono również pokarmy dla zmarłego pod krzyż. Zczasem zmienia się grób w miejsce, wywołujące pełne lęku poszanowanie; stąd to nie wolno zrywać kwiatów z mogiły, a nawet ich wąchać, pod groźbą utraty węchu.
 O ile wogóle człowiek zmarły wywoływa lęk, by po śmierci nie niepokoił pozostałych krewnych, to odnosi się to w jeszcze wyższym stopniu do wszystkich zmarłych śmiercią nagłą i nienaturalną, jak samobójców, ofiar morderstwa, położnic, dzieci nieżywo urodzonych i t. d. Zwyczaje, jakich się przestrzega przy chowaniu samobójców, obowiązywały niegdyś wogóle w obrzędzie pogrzebowym, jak np. wynoszenie zwłok samobójcy popod próg. Były nawet w tym celu specjalnie przesuwalne progi. Szkodliwy wpływ na otoczenie wywierają zwłaszcza wisielcy przez wywoływanie wiatrów i burz, a duchy samobójców zmieniają się przeważnie w złośliwe upiory. Z podobnym lękiem odnosi się lud do ofiar zabitych, nad któremi sypie się kopce z gałęzi, rzadziej z kamieni, a stosy te później się podpala. Analogiczną formę grzebania stosuje się wobec dzieci nieżywo urodzonych lub zmarłych bez chrztu oraz wobec położnic. Wielkich grzeszników ziemia nie przyjmuje, lecz ciała ich wyrzuca.
 W drodze powrotnej z cmentarza lęk przed duchem zmarłego zakazuje oglądania się, zaś po przyjściu do domu następuje oczyszczalne mycie się, celem usunięcia szkodliwych wpływów, jakie wydzielają zwłoki.