Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/141

prawiał niegdyś post z bezwzględną ścisłością, która bywała nawet powodem chorób. Rozpoczynano post od uroczystego wniesienia postnego żuru, przyczem urządzano przeróżne żarty. Źródła tych konceptów tkwią w staropolskich intermedjach. Niektóre jednak, jak np. tłuczenie garnków, chociaż objaśniane obowiązkiem ścisłego postu, są raczej zwyczajami starszemi; gdyż spotykamy je przy wielu innych, podobnych obrzędach, w których idzie o wywołanie hałasu.
 W niedzielę po środopościu mamy znów zwyczaj, właściwy szczególnie Polsce zachodniej, mianowicie obnoszenie lalki słomianej, zwanej śmiercią lub marzanną; lalkę tę wrzuca się później do wody lub zostawia na granicy i pali. Następnie obnosi się również drzewko, przystrojone w łańcuszki, wstążki i pieczywka, od domu do domu i śpiewa się przytem, że „Śmierć wynieśliśmy ze wsi, a kochane latko przynosimy zpowrotem do wsi“. Zwyczaj ten jest w swej formie typowem świętem wiosennem; bywa ono u naszego ludu odprawiane w różnym czasie, bardzo często znacznie później, gdy wiosna jest już w pełnym rozkwicie.
 Te wszystkie obrzędy, tak uroczyste, są zupełnie zrozumiałe, skoro w tym czasie, w jednym z dni marcowych, przypada rozpoczynanie prac rolnych; szczególne znaczenie mają dnie św. Kazimierza i św. Józefa; zwłaszcza ten ostatni dzień odpowiada naszemu klimatowi, stąd też powstało nawet przysłowie: Święty Józwa — przez pole brózda. Dzień Zwiastowania N. P. Marji nazywa lud nasz Zagrzewną.
 Zwyczaje ludowe występują ze szczególną obfitością w okresie świąt Wielkanocnych. Wiele takich rysów posiada już Niedziela Palmowa, gdyż do palmy przywiązał lud wierzenie swoje w cudowną i uzdrawiającą moc zielonej wici. W Wielki Piątek występują znów przeróżnego rodzaju kołatki, klekotki, trajkotki, grzechotki, których zadaniem jest rozpędzanie złych mocy, jakie wówczas szaleją. Zresztą mamy w tym czasie już dziś tylko „Boże groby“, ale niegdyś odprawiano całe widowisko dramatyczne, z którego pozostały jedynie szczątki pod postacią „straży przy grobie“, powszechnie przez lud nasz zachowanej. W Wielką Sobotę mamy ważny zwyczaj poświęcania ognia nowego, który później wierni zabierają do domu i zapalają nim na nowo ognisko domowe, zagaszone przed pójściem