Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/181

należą też cudowne płaszcze, konie, buty siedmiomilowe lub obuwie i czapki skrzydlate, oraz czapki-niewidki, robiące człowieka zupełnie niewidzialnym.
 Nieraz grozi bohaterowi niebezpieczeństwo nie do zwalczenia, ze strony wyższej istoty, jak w baśni o żelaznym wilku. Wogóle te wyższe siły występują często w formie zwierzęcej, np. w „Żar-ptaku“, który żyje dziesiątki tysięcy lat, ma skrzydła tęczowe, brylantowy czub na głowie, złocisto-szkarłatne upierzenie, ogon złoty, a pierś srebrzystą. Podobnem zwierzęciem baśniowem jest wąż morski i powietrzny, ptak-gryf, olbrzymie zwierzę, którego używają bohaterowie jako statku powietrznego, przenoszącego ich w odległe strony. Baśniowem stworzeniem jest również jednorożec, którego jednak nasza baśń zawdzięcza symbolice średniowiecznej. Zwierzęta odgrywają w baśniach wielką rolę, bo człowiek pierwotny żyje z całym światem zwierzęcym w ścisłej łączności, zarówno ze zwierzętami leśnemi i polnemi, jako myśliwy, jak też ze zwierzętami domowemi, bo jest ich hodowcą. Wogóle zaś stosunki w świecie zwierzęcym przedstawia sobie lud nasz zupełnie analogicznie do ludzkich stosunków, ze wszystkie mi ich wadami i zaletami.
 Od baśni zwierzęcej bardzo łatwe jest już przejście do bajki. Bajką nazywa się opowieść, która zapomocą zwierząt wyraża rzeczy ludzkie, zawiera tendencję satyryczną i morał końcowy. Tak się określa bajkę w literaturze. Bajką w znaczeniu etnograficznem można zaś nazwać nietylko opowieść o zwierzętach, które odgrywają tu główną, a nie drugorzędną rolę, lecz także przypowieść, podającą pewne ogólne fakty i prawdy. Do tego działu można zaliczyć stare opowieści o chytrości lisa i jego walce z wilkiem, znane dobrze i na naszem terytorjum, a które, jak wiadomo, były podstawą Roman de Renart czy Reinecke-Fuchs. Wreszcie charakterystyczną bajką, również u nas bardzo rozpowszechnioną, jest opowieść o wędrujących zwierzętach, które razem sprzymierzają się przeciw silniejszym i mocniejszym istotom.
 Takie opowiastki zawierają w sobie wiele rysów humorystycznych i w ten sposób łączą się już z osobną grupą opowieści ludowych, krótkich anegdot, które możnaby nazwać facecjami ludowemi. Lud nasz zawdzięcza je licznym średnio-