Strona:Lud polski. Podręcznik etnografji Polski.djvu/211

podobny, choć do innego kręgu kulturowego należący, typ chaty jednoizbowej, t. zw. śląsko-spiski; zresztą na całym naszym obszarze przeważa chata dwuizbowa. Na Mazowszu i w półn. wsch. części Lubelskiego mamy sochę, w reszcie Polski istnieje pług. Również na północy Polski, zwłaszcza na Mazowszu przetrwały brony drewniane, podczas gdy w Małopolsce już oddawna mamy brony żelazne. Na Mazowszu i Pomorzu przeważa stępa ręczna, a natomiast w Polsce południowej rozpowszechniła się stępa nożna. Różnica między Mazowszem i Małopolską występuje także w sposobie powiązania bijaka z dzierżakiem w cepach.
 W miarę jak się z południa posuwamy na północ, zmienia się kształt przęślicy. W połudn. Polsce przeważają przęślice iglicowe, zaś na północy raczej przęślice łopatkowe, które szczególnie charakterystycznie występują na obszarach białoruskich i litewskich. Odrębność zaznacza się też w uprzęży końskiej. Cała Polska zaprzęga konia do dyszla, a natomiast nowe Mazowsze, Podlasie i północna część Lubelskiego zaprzęga konia w hołoble czyli dyszle z t. zw. półokrągłą drewnianą „duhą“. Zaprząg jest odmienny nietylko pod względem konstrukcji, ale i pod względem ozdobności; barwny i bogaty zaprząg małopolski przeciwstawia się jaskrawo skromnej uprzęży mazowieckiej i podlaskiej. Następnie półwalcowata kijanka na Mazowszu i Pomorzu przeciwstawia się kijance łopatkowej prawie w całej reszcie Polski.
 Pod względem odzieży odróżnia się charakterystycznie północ od południa. Więc nietylko Mazowsze, ale i Wielkopolska ma sukmanę ciemną, długą i mało strojną, a natomiast Małopolska — zwłaszcza dawniej — odznacza się sukmaną krótką, przeważnie jasną i bardzo ozdobną. Mazowsze posiada wełniaki i zapaski, zaś Małopolska używa tylko rańtuchów. Na Mazowszu noszą kobiety fartuchy nietylko zprzodu, ale i na plecach w formie peleryny, czego zupełnie nie spotykamy w Małopolsce. Wreszcie pasy używane przez chłopów na południu są szerokie, a w miarę posuwania się ku północy stają się coraz węższe.
 W dziedzinie zdobnictwa występują wyraźne lokalne różnice. Na Mazowszu, czasem na Pomorzu i w Wielkopolsce, mamy śparogi, a w Małopolsce przeważają pazdury.