Strona:Ludwik Młynek - Narzecze wilamowickie (Wilhelmsauer Dialekt. Dy wymmysuaschy Gmoansproch).djvu/11

swojego sposobu życia jak i języka. Zwyczaje, obyczaje pierwotne uległy pewnej zmianie — pomięszały się częściowo z polskiemi. Sposób uprawiania roli — przyrządzania potraw — sporządzania odzieży — budowania domów nie uległ wprawdzie istotnej zmianie, ale mimo to nie pozostał wolny od jakiegokolwiek wpływu polskiego. Suknie zatrzymały wprawdzie swój pierwotny krój — ale zmieniły częściowo barwę i zewnętrzne ozdoby. Jednem słowem, zatrzymały formę i do pewnego stopnia istotę — a zmieniły zewnętrzny wygląd. To samo stało się z językiem. Pierwotne narzecze alemańskie powoli zaczęło pochłaniać w siebie coraz to nowsze właściwości narzecza lachowsko-horwackiego, a z czasem nabyło od niego mnóstwo nieznanych mu dźwięków — wyrazów — pojęć — form i zwrotów, tak że gdyby nie skłonność do rytmicznej wymowy właściwej ludom niemieckim — mowa wilamowicka mimo przewagi pierwiastków niemieckich robiłaby raczej wrażenie narzecza słowiańskiego, aniżeli germańskiego.
 Zesumowawszy więc wszystko, cośmy dotąd o Wilamowicach — Wilamowiczanach i ich narzeczu wspomnieli, powiemy: Wilamowice są bardzo starą kolonią niemiecką, założoną prawdopodobne w XIII. stuleciu przez wychodźców alemańskich. Mowa wilamowicka przedstawia się jako mieszanina dawnego narzecza alemańskiego z średniowiecznych czasów z miejscowemi narzeczami polskiemi: Lachów i Horwatów-Górali, przyczem jednak narzecze alemańskie jeszcze dotąd wywiera stanowczą przewagę i mowie wilamowickiej nadaje istotną cechę niemieckiego narzecza ludowego.
 Wobec takiego stanu rzeczy narzecze wilamowickie ma 3 zasadnicze właściwości dyalektologiczne, które je natychmiast zarówno między narzeczami niemieckiemi jak i polskiemi wyróżniają: średniowieczność — element niemiecki — i wpływy polskie.
 Co do znamion średniowieczności mowy wilamowickiej, to są niemi już poprzednio wspomniane właściwości alemańskie: długie û, ê, â, î w miejsce dzisiejszego au, ei, np.: ûf = auf, Hefa = Haufen, blê = bleibe (Imperat.), Wâs = Waise, klîn = klein; końcówka — ła zamiast — lein, n. p.: Stykła = Stücklein, Fyłłichła = Füllein, Blümła = Blümlein i t. p. Nadto brak miejscami przybranki ge — w participium praeteriti np. hut = gehört, łowt = gelobt, itp.; opisywanie konjunktywu przez sułłn np. doa so sułłn suan, ława, macha, hjen i t. p.; zachowanie podwójnej negacyi po nist, niemand, ka, nimmer i t. p., np.: ych ho nist ny gysuat. Wreszcie formy jak ycht, sein, ynser, ju, asu, by, zy, vy, pronom: w 1. przyp. l. p. es — i wiele, wiele innych objawów archaistycznych, właściwych także innym germańskim dyalektom np. har, ar, mer, ok, um, ana i t. p.
 Element niemiecki, odpowiednio do chwili, reprezentuje przedewszystkiem rytmiczno-eufoniczna wymowa Wilamowiczan — nawet