Czynnik, to, co ś. przyczynia do pewnego skutku, przyczyna działająca, działacz, siła, motor (C. nadprzyrodzony: elektryczność jest C-kiem przyrody); jedna z liczb, które mnożymy przez siebie.
Czynność, rz. od Czynny, działanie, sprawa, robota, praca, zatrudnienie (C-ści przygotowawcze, C. mózgu, serca, płuc; pokończyć C-ści); idę do swych C-ści (= obowiązków, do pracy).
Czynny, będący w stanie działania, działający; aktywny (stan C. majątku; maszyna C-na, t. j. w ruchu); sąd był C. przez cały dzień (= zajęty, spełniał czynności); członek C., służba C-na (= rzeczywista, faktyczna); wulkan C.
Czynsz, łć., dochód z nieruchomości, opłata za użytkowanie z onej; C. wieczysty = wieczyste prawo do czynszu z nieruchomości; siedzieć na C-u = użytkować z roli za opłatą pieniężną (bez odrabiania pańszczyzny).
Czynszownik, łć., 1) ten, co płaci czynsz, dzierżawca; 2) C. a. Czynszowy chłop, który się opłacał zamiast odrabiać pańszczyznę.
Czyr, Czer, łć., hubka.
Czyrak, gr., ograniczone zapalenie ropne skóry, wrzedzianka, antraks.
Czyrkać, Czyrykać — p. Ćwierkać.
Czystaczek a. Gajnik, roślina z rodziny wargowatych.
Czystek, elegant, przesadzający w czystości; C. a. Róża pszczelna, roślina z rodziny czystkowatych (fig.).
Czystkowate rośliny, rodzina roślin kwiatowych dwuliściennych.
Czysto, schludnie (C. koło niego; przepisać na C.); całkiem, zupełnie, ściśle, iście, wyłącznie, jedynie (pobudki C. ludzkiej natury); dobrze, poprawnie, prawidłowo (mówi C. po polsku); wyraźnie, wyraziście, dokładnie, dobitnie (wymawiać, śpiewać C.): porządnie (odrobić, heblować co C.); pusto, próżno, głucho (w domu C., jak wymiótł, niema nikogo). Do czysta, zupełnie, ze szczętem, całkiem, do cna (ograł go do C-ta, wymiótł z miski do C-ta). Na C., gładko, szczęśliwie, bez straty (wyjść ze sprawy, z gry, z interesu na C.).
Czystodrzew, Czysty krzew, Niepokalanek, Baranek, a. Baranek niewinny, roślina z rodziny witułkowatych.
Czystość, rz. od Czysty (C. w ubraniu; C. obyczajów, zamiarów. C. dziewicza).
Czysty, niebrudny, chędogi, schludny (płyn, szkło C-te = klarowne; papier C. = nie zapisany); nieskazitelny, szlachetny, nieposzlakowany, niewinny, niepokalany (C-te serce, C-te sumienie; miłość C. = idealna, platoniczna); bez domieszek, naleciałości, niefałszowany, oryginalny, prawdziwy, szczery (wódka C-ta, styl C., C-ta polszczyzna, wymowa; śpiew C., wino, złoto C-te; zwierzę C-tej krwi); dokładny, wykończony, porządny (robota C-ta w wyrobie rzemieślniczym); istny, prawdziwy, skończony, zupełny (to C. warjat, djabeł; to C-ta małpa = b. podobny do małpy); szczery, goły, równy, otwarty (C-te pole); zupełny (ma już C-tą dymisję); pozostały po potrąceniu wydatków, netto (C. zysk, dochód); nie obdłużony, nie zaszargany (dom C.); jawny, oczywisty, widoczny (to C-ta prawda = szczera, święta); prosty, zwykły (to C.przypadek = tylko przypadek); bila C-ta (w grze w bilard) = zrobiona bez potrącenia innej; krzew C. p. Czystodrzew; C. rozum, C-ta jaźń = rozważane same w sobie, w oder-
