Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 1.djvu/188

Ta strona została skorygowana.

Dekaedr, gr., bryła ograniczona dziesięciu ma ścianami, dziesięciościan (fig.).

Dekagon, gr., dziesięciobok, dziesięciokąt (f.).

Dekagram, fr., waga = 10 gramów.

Dekalitr, fr., miara objętości = 10 litrom.

Dekalkomanja, Kalkomanja, fr., odbijanie rysunku a. malowidła z papieru na inny przedmiot, rysunek a. malowidło do takiego przenoszenia.

Dekalkować, łć., odbijać gotowy rysunek na kamieniu, miedzi, drzewie, papierze i t. p.

Dekalog, gr., dziesięcioro przykazań Boskich.

Dekameron, gr., zbiór dziesięciu utworów (muzycznych, literackich i t. p.).

Dekametr, fr., miara długości = 10 metrom.

Dekanat, łć., część djecezji podległa dziekanowi; godność dziekana, dziekaństwo.

Dekantacja, fr., zlewanie klarownej cieczy z nad osadu.

Dekapitacja, fr., ścięcie głowy.

Dekarbonizacja, fr., pozbawienie kwasu węglowego, odwęglenie.

Dekarcha, gr., jeden z dziesięciu urzędników, piastujących najwyższą władzę w staroż. Grecji.

Dekarstwo, Dacharstwo, nm., rzemiosło pokrywania, pobijania dachów.

Dekarz, Dacharz, nm., rzemieślnik trudniący ś. dekarstwem.

Dekastyl, gr., fronton w stylu greckim o dziesięciu kolumnach (f.).

Dekatyzować, fr., stępować, zwilżać materjał przed skrajaniem, aby ś. potem nie kurczył.

Dekiel, nm., blacik, deka, pokrywka, nakrywka panewki u fuzji skałkowych, kapsel, krążek, zamykający sprężynę bębenka w zegarku; rama żelazna u ręcznej prasy drukarskiej, obciągnięta płótnem, na które nakłada ś. arkusz, przeznaczony do odbicia; wierzch, okładka.

Deklamacja, łć., wygłaszanie litworu literackiego lub mówienie oratorskie według zasad retoryki, polegających na wyraźnem wymawianiu z dobitnem wyrażaniem uczuć i myśli; frazeologja, tumanienie zdaniami błyskotliwemi, pięknemi słówkami, nie wypływającemu z głębokiego przekonania i nie stwierdzonemi przez czyny własne, czcze rozprawianie, przechwałki

Deklamator, ten, co deklamuje.

Deklamować, łć., czytać a. mówić z zachowaniem prawideł deklamacji; tumanić olśniewającemi wyrażeniami, szafować pięknemi słówkami.

Deklaracja, łć., zapewnienie, zeznanie, oznajmienie dotyczące spraw tego, co je podaje, i mające służyć innym za wiarogodną i miarodajną wskazówkę: złożyć D-ję w urzędzie o swych dochodach, w sądzie o przyjęciu spadku, w urzędzie celnym o ilości i jakości otrzymanych z za granicy towarów; złożył policji D-ję, że nieporządki usunie (= zobowiązanie); dłużnik złożył D-ję o swej niewypłacalności; ta panna jest już po D-ji = po słowie, przyrzekła swą rękę konkurentowi.

Deklarować, łć., składać deklarację. D. ś., oświadczyć ś. z gotowością zrobienia czego, zobowiązać ś. zrobić co; oświadczyć chęć ożenienia się.

Deklinacja, łć., gram., przypadkowanie, odmiana przez przypadki i liczby; astr. i fiz.Zboczenie.