rakter, temperament, natura, cecha (d. czasu, d. wieku, d. praw, d. narodowy; odpowiedział mu w tym d-u = w tem znaczeniu, w tej myśli); dobra myśl, animusz, otucha, odwaga, śmiałość, męstwu (dodawać komu d-a, nabrać d-a, wlać w kogo d-a, wojsko pełne d-a, upaść na d-u); w d-u = w duszy, w myśli, w sobie, skrycie (śmiać ś. w d-u, mówić w takim d-u); pełen d-a, pokory; żywy d. = człowiek żyjący; tu niema żywego d-a = nikogo; Bogn d-a winien = niewinny; powiedzieć sobie w d-u = w myśli; d-em (myślą) przebywać daleko; d-em = co tchu, co żywo, prędko, szybko, natychmiast.
Duchna, zdr. Duchenka, nm., czepek puchowy; czapka biała, płócienna, wkładana na głowę umarłych starszych ludzi.
Duchowieństwo, blm., ogół duchownych, księża, kler; d. świeckie = księża świeccy; d. zakonne = zakonnicy; d. niższe = proboszcze, wikarjuszo i t. d.; d. wvższe = prałaci, biskupi.
Duchownictwo, uznawanie możliwości bezpośredniego obcowania z duchami; spirytyzm.
Duchownieć, stawać ś. duchowym, przybierać cechy bardziej duchowe.
Duchowny, tyczący ś. duchowieństwa, religji, księży, kościelny, kapłański; stan d.; władza d-na; ojciec d. = spowiednik a. ojciec chrzestny; matka d-na = matka chrzestna; pokarm d. = nauka, przen., pokarm d. = Komunja Św., Eucharystja; obrok d. = lekcja moralności, upomnienie, morał; d.-ego, lm. -i, rz., ksiądz, kapłan.
Duchowy, niematerjalny, tyczący ś. ducha; umysłowy, spirytualny (istota d-a); ojciec d. = mistrz, nauczyciel, wychowawca, mentor.
Ducyssa, łć., żona duka, księża.
Duda, zdr. Dudka, rodzaj instrumentu muzycznego dętego (fig.); piszczałka, multanki, fujarka, flet, fletnia, gajda; w lm., kobza, basetla; piszczałki metalowe w organach; organy; w lm., d-y a. dudki: płuca, serce i wątróbka zwierząt; wogóle wnętrzności, flaki; w d-y a. w d-ki = w płacz; d-y w miech = spokornieć, stulić uszy, spuścić nos na kwintę; d., pog., dudek, gamajda, gamoń, ślamazarnik, fujara, w myśl., ogon wilka.
Dudarz, Dudziarz, Duda, grajek na dudach, kobzarz, kobeźnik; gajda.
Dudek, ptak z rzędu wróblowatych, z czubem kolorowym na głowie (fig.); każdy d. ma swój czubek (przysłowie) = każdy ma swoje wady; pokazał nm d-ka na kościele = oszukał go; przen., niedoświadczony, głupi (na d-ka kogo wystrychnąć) = pokazać, że jest głupi; rodzaj gry w karty; kapturek żelazny, wkładany na koniec osi u wozu; wierzchołek kierzni; d-ki w lm., bot. — p. Opieńka.
Dudeczek, mały dudek; p. Duduś.
Dudka, zdr. od Duda, przen., dąć w d-ę pokojową, dąć w d-ę wojenną = dążyć do pokoju, do wojny; ryba oścista, wązkoskrzelna; dęta część pióra, dutka, tutka; w weter., narzędzie do poskramiania koni niespokojnych przy operacji a. kuciu.
Dudki, małe dudy, multanki (fig.); p. Duda.
Dudlić, źle grać nadętym instrumencie, wogóle źle grać; przen., pracować ladajako a. powoli, ślamazarnie.
