Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 1.djvu/241

 Dusiciel, ten, co dusi; wielki wąż niejadowity, duszący zdobycz przez ściskanie jej splotami swego ciała.

 Dusić, zaciskać mocno szyję, tak że ś. dech traci, dławić, tamować oddech; przyduszać, tłumić, gasić; cisnąć, miąć; gnębić, nękać, dręczyć, trapić; d. mięso a. jarzynę = gotować na wolnym ogniu pod przykryciem z małą ilością wody; d. w sobie sekret a. tajemnicę = taić, kryć; d. pieniądze = trzymać w ukryciu, skąpić; d. żar = obsypywać go popiołem, aby ś. tlił wolno, nie gasnąc; d. robotę = ślęczeć nad nią; d. flaszkę = wypijać ją, wychylać, wysuszać; d. ś., cierpieć duszność, tracić dech, dławić ś., krztusić ś., być ściskanym w tłoku; hamować ś., kryć ś., taić; d. ś. od śmiechu = gwałtownie hamować swój śmiech a. zanosić ś. od śmiechu; siedzieć a. przebywać w dusznym miejscu.

 Dusienica, pułapka, w której można się udusić.

 Dusigrosz, skąpiec, kutwa, sknera.

 Dusikufel, pijak, opój, opilec, moczymorda, wydmikufel.

 Dusz — p. Tusz.

 Dusza, istota duchowa, nieśmiertelna, nadzmysłowa, ożywiająca ciało człowieka; istota myśląca, rozumna, jednolita, objawiająca się w myślach, uczuciach, woli; d. ludzka = ogół objawów świadomości człowieka (przemawiać do d-y, choroby d-y, działać na d-ę, skalać, oczyścić d-ę, Bogu d-ę winien = niewinny); przen., życie (oddać Bogu d-ę = umrzeć, z d-ą ledwo uciekł = z życiem, przyszedł po moją d-ę = chce mnie pozbawić życia, leżeć bez d-y = bez życia; przen., mieć d-ę na ramieniu = dygotać ze strachu; przen., serce, uczucie (kochać z d-y, z całej d-y = z serca, serdecznie, namiętnie, grać, tańczyć, pisać z d-ą = z sercem, z uczuciem, z zapałem); nieboszczyk pokutujący, duch zmarłego, mara, upiór (w tych ruinach pokazuje ś., pokutuje d., wstają z grobu d-e); przen., człowiek (wieś z tysiąca dusz, niema tu żywej d-y); nie mieć grosza przy d-y = przy sobie; z przym. człowiek o pewnym charakterze (wielka, szlachetna d., dobra, poczciwa d. = poczciwiec, nikczemna, podła d., nie dla próżnych oklasków działa wielka d.); d. przen. osoba ukochana (moja duszo! moja duszko! przen. siła ożywcza, główny czynnik, główna sprężyna (być d-ą jakiej sprawy, być d-ą zabawy); rdzeń w bzie, nie rozwinięty listek wewnątrz tataraku, zeschła skórka (naczynie krwionośne) w dudce pióra; kawał żelaza, wkładany po rozpaleniu w żelazko do prasowania; wewnętrzne wydrążenie armaty; d. bomby = kula gliniana, przeznaczona przy odlewie bomb do rezerwowania wewnętrznej próżni bomby; d. piekarska = grudka nie wyrobionej mąki w cieście; szewcka d. = kawał skóry wkładany w obuwie na podeszwę; w grze w piłkę = prawo podbijania piłki, jeden z uczestników gry w piłkę; wewnętrzna część kołnierzyka; w bud., listwa drewniana spajająca wyżłobione boki dwuch desek, pióro, feder; w górn. sznur lontowy, rdzeń prochowy; w mular., środkowa część muru w klatkach schodowych, służąca do wmurowania schodów; w muz., kołek między podstawkiem a spodnią deską w narzędziach smyczkowych; w ogrodcząstka drewna wewnątrz oczka; w powr., pokrętka wewnątrz powroza, na której zwijają ś. inne pokrętki.