Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 1.djvu/855

rzeczy = rozumnie, stosownie; n. od tego jestem = przystaję na to; n. do rzeczy = bezsensownie, niestosownie, od rzeczy; n. mogę n. = muszę (nie mogę nie przyznać); nie powiem, żeby n. = powiadam, że tak, twierdzę, że...; zamiast: niestosowny, niewłaściwy; n. czas, n. pora = w czasie niewłaściwym; n. w czas = zapóźno; n. tu miejsce, n. w miejscu = w miejscu niewłaściwym; n. na miejscu być = być niewłaściwym; n. do... = za trudny do..., niemożliwy do... (zmienił ś. n. do poznania, wina n. do darowania).

 Nie, w połączeniu z rzeczownikami, przymiotnikami i przysłówkami oznacza zaprzeczenie głównego znaczenia wyrazu (np. nieakuratny = ten, który nie jest akuratny, niejednorodny = ten, który nie jest jednorodny, niekarność = brak karności, niepłodność = brak płodności.
 Dlatego, o ile wyrazy te nie posiadają znaczeń pochodnych, nie zamieszczamy ich poniżej, odsyłamy natomiast czytelnika pod właściwe wyrazy bez nie.

 Nieapetyczny, wzbudzający odrazę, wstręt, obrzydliwy.

 Niebaczny, nieuważny, nieoględny, nieostrożny, nierozważny; n. na co = nie zważający na co, nie baczący na co, obojętny na co.

 Niebawem, wkrótce, niedługo, wrychle, niezadługo.

 Niebezpieczeństwo, położenie, grożące stratą, zgubą, katastrofą.

 Niebezpieczny, grożący niebezpieczeństwem, zgubny, groźny; niepewny, ryzykowny.

 Niebianin, mieszkaniec nieba, anioł, święty.

 Niebianka, mieszkanka nieba, święta, bogini; przen., kobieta piękna jak bogini, nadludzkiej piękności, nadzwyczajnej dobroci.

 Niebiański, do nieba należący, jak z nieba pochodzący, dobry, piękny, wspaniały.

 Niebieskawy, do niebieskiego koloru zbliżony, błękitny.

 Niebieski, na niebie znajdujący ś., napowietrzny (sklepienie n-e, ciało n-e, zjawiska n-e); nieba, raju dotyczący: królestwo n-e, ojczyzna n-a = niebo, raj; Ojciec N. = Pan Bóg; boski, niebiański, przecudny; koloru nieba, błękitny; modry; koperwas n. = siarczan miedzi; lis n. = zwierzę drapieżne z rodziny psów, lis polarny, piesiec; n-e lisy = futro z tego zwierzęcia; ptak n. = próżniak, darmozjad; myśleć o n-ich migdałach = oddawać ś. jałowym marzeniom, nie uważać, co ś. dokoła dzieje, gapy łapać; państwo n-e = Chiny.

 Niebieskooki, mający oczy niebieskie, modrooki.

 Niebieszczeć, nabierać barwy niebieskiej, błękitnieć.

 Niebieszczyć, robić niebieskim, farbować na niebiesko; n. ś., mieć barwę niebieską.

 Niebiosa — p. Niebo.

 Niebo (w lm. Niebiosa), błękit nakształt sklepienia ponad ziemią wysoko rozpostarty, firmament niebieski; przestrzeń nieszkończona, w której krążą planety, gwiazdy; obłoki, chmury (deszcz pada z n-a); królestwo niebieskie, raj, mieszkanie Boga, świętych i aniołów (anioł z n-a); Bóg, bóstwo (wołać o łaskę, o pomstę do n-a); szczęście, szczęśliwość, zachwycenie, rozkosz (chcieć komu n-a przychylić = uczynić go szczęśliwym; to jego n. = całe szczęście; tak mi dobrze, jak w n-ie = bardzo dobrze); klimat, strefa (żyć pod włoskiem n-em); dokoła tylko n. i pole = pusto, próżno; być w siódmem n-ie = czuć ś. niezmiernie szczęśliwym; pod gołym n-em = na otwartym powietrzu, na dworze; wynosić kogo pod n-iosa =