Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 2.djvu/138

co pod przymusem, pod groźbą; , zastrzeżenie, ograniczenie czego: zrobić co pod warunkiem, zeznawać co pod przysięgą, pod słowem honoru, pod sekretem; wydać co pod rachunkiem; pod tym względem; zakazywać co pod błogosławieństwem, pod karą śmierci; pod gardłem = narażając ś. na karę śmierci; pod utratą czci = narażając ś. na utratę czci; posiadanie czego, zaopatrzenie w co: żołnierz pod bronią, wozy pod rzeczami; położenie jednego przedmiotu w blizkości drugiego, zwłaszcza wyższego: pod miastem, pod Krakowem, pod bokiem czyim = tuż obok; pod ręką, pod oczami = tuż zaraz; leżeć pod płotem, pod drzwiami, chodzić pod oknem; czas, kiedy coś ś. dokonywa: pod panowaniem króla Batorego, pod tym czasem = wówczas; z pod oznacza dążenie do wydobycia ś. z pod tego, co górowało, z pod czyjegoś zwierzchnictwa, a. oddalenie ś. od jakiegoś przedmiotu, opuszczenie miejsca, niżej jego położonego: wydostać ś. z pod jarzma, iść z pod Krakowa, Mazur z pod Warszawy; pod wchodzi w skład różnych wyrażeń, przybierając przytem różne znaczenia: np. gospoda pod Czerwonym Kogutem = pod godłem Czerwonego Koguta, wymalowanym na szyldzie nad wejściem; mruknąć co pod nosem; kościół pod wezwaniem św. Anny, św. Stanisława; książka pod tytułem „Podręczny słownik języka polskiego“; słynąć pod nazwiskiem, pod imieniem; pisywać pod pseudonimem; trzymać kogo a. co pod kluczem = w zamknięciu; chować co pod korcem = w ukryciu; mówić pod przenośnią = za pomocą przenośni; robić co pod pozorem, pod płaszczykiem, pod pokrywką; sklep, fabryka pod firmą = mające firmę; mieć siwego konia pod sobą = jechać na nim; list pod wczorajszą datą; być pod dobrą datą = upić ś.; pod jako przyimek nierozdzielny w połączeniu z czasownikami i imionami, nadaje im następujące znaczenia: 1) czynność, dokonywającą się w kierunku, jakiegoś przedmiotu a. w pobliżu przedmiotu: pod1 chodzić, podbiegać, podstawiać, podsuwać, podwale, podgródek, podlesie; 2) zależność od jakiejś osoby: podbijać, poddawać ś., podlegać, poddany; 3) kierunek czynności z dołu ku górze: podnosić, podrastać, podwyższać, podburzać; 4) czynność tajoną, sekretną: podpatrywać, podsłuchać, podkradać ś.; 5) słaby stopień czynności, niezupełne jej dokonanie: podrobić, podpić sobie, podskubnąć, podweselić, podjeść sobie; 6) niższy urząd, niższe stanowisko: podsędek, podmajstrzy, podleśniczy, podkomisja, podoficer, podpułkownik; 7) w chemii oznacza, że w danym związku jest pewnego pierwiastku mniej, niż w innym: kwas podsiarczany, podtlenek srebra.

 Podać — p. nied. Podawać.

 Podagra, gr., choroba z nabrzmieniem stawów u nóg, artretyzm w nogach, dna nożna.

 Podagryczka, gr., forma ż. od Podagryk.

 Podagrycznik, gr., roślina z rodziny baldaszkowych, śnitka.

 Podagryczny, gr., chory na podagrę, tyczący ś. podagry.

 Podagryk, gr., człowiek, chory na podagrę.

 Podajność — p. Podatność.

 Podal, niedaleko, opodal, dalej.

 Podalgja, gr., ból w nogach, rwanie w nogach.

 Podalpejski, znajdujący ś., rozciągający ś. pod Alpami, właściwy okolicom Alp.