Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 2.djvu/27

Ta strona została skorygowana.

Panować, być panem kraju, władać, rządzić, królować; mieć górę nad kim, przewodzić; szerzyć ś., grasować (o chorobach); wznosić ś. wyniośle, sterczeć; udawać pana; mówić komu, „panie“; przen., p. nad sobą = być panem swych uczuć, wzruszeń, nie okazywać ich; władać sobą, mieć równowagę ducha; p. nad namiętnościami = trzymać je na wodzy.

Panowanie, sprawowanie rządów, zwierzchności najwyższej w kraju; okres panowania, rządy (za p-a króla Jana); przewaga: p. ducha nad ciałem.

Panówp. Pański.

Panslawizm, łć., dążność do połączenia wszystkich Słowian w jedną całość polityczną a. przynajmniej do utrzymania w nich uczucia wspólnego pochodzenia.

Panspermja, gr., teorja, podług której zarodki istot żyjących są rozproszone wszędzie i rozwijają ś. przy warunkach sprzyjających.

Pantaljony, Pantalony, wł., spodnie.

Pantalon, Pantaleon, dawny gatunek fortepjanu (f.); głupi, śmieszny kochanek w włoskiej farsie ludowej (fig.).

Pantalonada, wł. błaznowanie.

Pantałyk, tylko w wyrażeniu: zbić z p-u = zbić z tonu, z humoru, stanąć na przeszkodzie zamiarom, projektom.

Pantamorfja, gr., niewymiarowość, bezkształtność.

Pantarka, ptak grzebiący z rodz. kur, perlica (fig.).

Panteista, gr., wyznawca panteizmu.

Panteizm, gr., pogląd filozoficzny, utożsamiający Boga i wszechświat.

Pantelegraf, gr., telegraf powszechny: przyrząd do przesyłania sposobem telegraficznym rysunków, pisma, depeszy podanej.

Panteologja, gr., nauka o bogach wszystkich narodów.

Panteon, gr., u starożytnych Greków i Rzymian świątynia, wszystkim bóstwom poświęcona (fig.); gmach, poświęcony czci wielkich ludzi, mieszczący zwłoki mężów sławnych i zasłużonych.

Pantera, zwierzę drapieżne z rodz. kotów, lampart azjatycki (f.).

Pantofel, nm., półtrzewik domowy, papuć, patynek, sandał, meszt (fig.); dawna gra w karty; przen., mąż, zawojowany przez żonę; mieć język w p-u = bełkotać po pijanemu.

Pantofelek, nm., mały, zgrabny pantofelek; sprzęt w kształcie pantofelka: p. do zegarka.

Pantofelnik, nm., roślina z rodziny trędownikowatych.

Pantoflarz, nm., szewc, wyrabiający pantofle; człowiek, chodzący wciąż w pantoflach; mąż safanduła, uległy we wszystkim żonie.

Pantoflowy, nm., przym. od Pantofel; p-a poczta = wiadomość, otrzymana drogą plotkarską, zwykle od żydów małomiasteczkowych.