Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 2.djvu/292

wznieść ś.; p. na dół = opaść, zmniejszyć ś., obniżyć ś.; p. na dno = pogrążyć ś., utonąć; p. za j mąż = zostać czyją żoną, poślubić; odejść, oddalić ś.: pójdź precz!;, przybliżyć ś., przystąpić: pójdź tu!, pójdź tu sam!; rozejść ś., rozszerzyć ś.: wino poszło do głowy, w nogi = uderzyło, zamroczyło; w pięty mu poszło! = miał ś. z pyszna, nieprzyjemnie mu ś. zrobiło; powieść ś., udać ś., dać wynik pomyślny; poszło jak z płatka, jak po maśle = udało ś. wybornie; p. z kim o lepsze = stanąć do współzawodnictwa; p. o zakład = założyć ś.; p. do ataku = uderzyć; minąć, przeminąć, zginąć, w niwecz ś. obrócić: p. z dymem = spalić ś., p. w niwecz, p. na wiatr, p.do djabła, do licha, p. na darmo = okazać ś. daremnym, próżnym; zmarnować ś.; p. w perzynę = zostać zniszczonym; p. w co, na co = obrócić ś., zamienić ś., zostać oddanym, zejść na co, zostać użytym, poświęconym, przeznaczonym: p. w dym, w popiół = ulec zagładzie, w niwecz ś. obrócić; poszło w modę, w zwyczaj, w przysłowie = stało ś. modnym, zwyczajem, przysłowiem; p. w rekruty, w żołnierze, w lokaje = zostać; p. na ofiarę = być ofiarowanym; p. w niepamięć = ulec zapomnieniu; p. na marne = zmarnieć; p. na dziady = zostać nędzarzem; p. w kawałki = podrzeć ś., rozlecieć ś.; p. komu na zgubę = na szkodę; p. komu na zdrowie = posłużyć na zdrowiu; p. na księdza = zostać księdzem, obrać sobie zawód duchowny; p. na sucho, p. płazem = ujść bezkarnie; polać ś., pociec: krew poszła z nosa, z rany; potoczyć ś., pokazać ś.; początek wziąć, wyniknąć, naradzić ś., powstać: stąd poszło, że... = z tego wynikło; o co wam poszło? = jaka była przyczyna waszego sporu?; z Abrahama poszedł Izaak = narodził ś.

 Póki, przysł., jak długo?; do jakiego czasu?; dopóki?; pokąd?; tak długo aż, dopóty aż, pokąd, dopokąd, nim, zanim: p. życia, p. tchu, sił = póki starczy życia, tchu, sił; p. świata = do końca świata; p. — póty = pokąd — potąd, dopóki — dopóty, jak długo — tak długo.

 Pólko, małe pole, mała rola.

 Pół, połowa czego, jedna z dwu równych części: dzielić ś. czym z kim na p., na poły = w równej części; dwa i p., trzy i p. i t. d; półtora, półtrzecia, półczwarta = ll/2, 2l/2, — V2 i t. d.: p. sta = 50; p. tysiąca = 500; wpół do pierwszej, drugiej, trzeciej = godzina 12-sta i minut 30, 1-sza i minut 30, 2-ga i minut 30 i t. d.; półtorasta = 150; p. psa, p. kozy = ni to, ni owo, człowiek nieokreślonego charakteru i kondycji; na p., przez p., na wpół, na poły, przysł. = połowicznie, w połowie, do połowy, prawie, ledwie nie: napoły umarłem = ze strachu ledwie nie umarłem; środek, pas, talja: ująć ś. w p. = pod boki; chwycił ją w p. = w pasie; p. do dwunastej, wpół do dwunastej = gra w karty: elbik, halbecwelwa.

 Pół, w połączeniu a. rzeczownikami a. przymiotnikami oznacza a. połowę przedmiotu (półarkusz, półbochenek), a. połowiczne, częściowe posiadanie jakiej cechy (półanielski, półbożek).

 Półaksamit, tkanina pośledniejsza od aksamitu, welwet.

 Półakt, model nagi do pasa.

 Półanglik, koń mieszany, mający pół krwi angielskiej.

 Półanioł, istota prawie anielska.

 Półarab, koń półkrwi arabskiej.

 Półarkuszowy, mający wymiar in-folio.

 Półatłas, gorszy gatunek atłasu.