Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 2.djvu/66

zarysowywać ś.; pukać, rozpukać ś.; pryskać, rozłazić ś.; p. ze złości, z zazdrości = nie posiadać ś, bardzo ś. gniewać, bardzo zazdrościć; p. ze śmiechu = nie móc powstrzymać ś. od śmiechu.

 Pękaty, wypukły, napęczniały, gruby w środku; otyły, brzuchaty; niewiasta p-a = brzemienna.

 Pęknąć, dok. Pękać; zginąć, przepaść, być zużytym: pękło dziesięć butelek wina, pękła storublówka = wydało ś. ją; mało mi głowa nie p-ie z bólu = boli dotkliwie; mało mi łeb nie p-ie z kłopotów, ze zmartwień = mam dużo kłopotów, zmartwień; mało nie p-ie, tyle je i pije = je i pije nieumiarkowanie; bodajeś pękł! = bodajeś przepadł!, niech cię licho weźmie!

 Pęknięcie, rozpadnięcie ś., zerwanie ś., roztrzaskanie ś.; szpara, szczelina, rysa, skaza.

 Pępawa — p. Pąpawa, Dłoniatka.

 Pępek, blizna na środku brzucha, znak po odpadnięciu pępowiny; pępowina sama; żołądek drobiu; przen., malec, smarkacz.

 Pępkowe (-ego), poczęstunek, który otrzymują u ludu akuszerki po urodzeniu ś. dziecka; picie za zdrowie nowonarodzonego dziecięcia; okrężne.

 Pępkowy, przym. od Pępek; wódka p-a — p. Pępkówka.

 Pępkówka, wódka słodka z masłem i słoniną, używana u ludu na chrzcinach a. na oczepinach; roślina z gromady porostów, z rodziny pępkówkowatych.

 Pępowina, sznurek pępkowy, łączący matkę z płodem.

 Pępuszek, zdr. od Pępek; żołądek drobiu domowego.

 Pętać, nakładać pęta, krępować, wiązać, kłaść pęta dla pozbawienia swobody ruchów; krępować czyjąś swobodę, czynić kogoś od siebie zależnym; p. ś., krępować ś. czym, wiązać siebie; kręcić ś. komu pod nogami, przeszkadzać mu w robocie.

 Pętelka, zdr. od Pętla; hetka p. = człowiek nizkiego rodu, hołota, chudopachołek; mieć kogo za hetkę p-ę = mieć za nic, lekceważyć.

 Pętla, Pętlica, uszko, zrobione ze sznurka a. nici, mogące ś. ściągać; u ubrania służy do zapinania guzików, haftek i t. p.; sidło, matnia na ptaki drapieżne; zawisnąć na p-i = być powieszonym.

 Pęto, częściej w lm., p-a; więzy, kajdany, łańcuchy; wiązadło z powroza na przednie nogi zwierząt (zwłaszcza koni), nakładane im w celu przeszkodzenia ucieczce; włożyć na naród p-a = ujarzmić go; zerwać p-a = wyzwolić, oswobodzić ś.; słodkie, złote p-a = więzy miłości.

 Pęzlik, nm., gatunek mchu.

 Pfalzgraf — p. Falcgraf.

 Pfe!, Pfi!, Pfuj! — p. Fe! = brzydko.

 Ph!..., wykrz., oznaczający pogardę, lekceważenie, niedowierzanie.

 Phi!, Phy!, Pi!..., wykrz., oznaczający podziw, niedowierzanie; fiu! fiu!

 Phu!, Phhu!, Pfu!, wykrz., naśladujący dmuchanie.

 Piach — p. Piasek; wydma piaszczysta, grunt piaszczysty, droga piaszczysta.

 Piać, wydawać głos koguta, wołając: kukuryku!; śpiewać jak kogut; przen., wysławiać, wysławiać kogo w pieśni, w poezji; opiewać kogo; p. z radości = wydawać okrzyki radosne.

 Piana, płyn, zamieniony za pomocą kłócenia, uderzania w wielką ilość drobnych połączonych z sobą bąbelków, zwykle mających kolor białawy, wypełnionych powietrzem; szumowiny; ubić białko, śmietanę na p-ę; p. na piwie, na winie szampańskim; p. z mydła; ślina lepka, w wielkiej