Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 2.djvu/718

 Słowny, wyrażony słowami, nie na piśmie, ustny; dotrzymujący słowa, akuratny, rzetelny, wierny danemu słowu; oparty na czczych tylko słowach, nieistotny, nieprawdziwy; niepoważny; odnoszący ś. do słowa, do czasownika, jako części mowy, z czasownika utworzony, czasownikiem wyrażony.

 Słowo, wyraz; mowa, zdolność mówienia, wymowa; część mowy odmienna, wyrażająca czynność a. stan osoby a. przedmiotu, czasownik; w lm., s-a, = czcza, pusta gadanina; s-a do piosenki, do arji = tekst słowny podłożony pod muzykę; mądrej głowie dość dwie s-ie = rozumnemu nie trzeba długo tłumaczyć; dobrego, poczciwego s-a mu nie dał = pochwały, zachęty serdecznej; marnego, złego s-a nie powiedziałem = nie zrobiłem najlżejszej wymówki; nie da sobie s-a powiedzieć = zrobić uwagi; na jedno s. go słucha = odrazu; od słów do uczynków = o szybkim urzeczywistnianiu przyrzeczeń, zamierzeń; od słów do bójki, do kijów = zwada kończy ś. bijatyką; od s-a do s-a = rozgadawszy ś., porozumiawszy ś. słownie, posprzeczawszy ś.; ani s-a więcej! = nic nie mów; ani s-a! = to prawda, niema co mówić; jeśli mi s. piśniesz! = siedź cicho, nic nie mów, bo będzie z tobą źle!; i s-a nie powiedział = nie odezwał ś.; na te s-a = po tym powiedzeniu; ozwał ś. w te s-a, temi s-y = tak powiedział; powiedzieć co w dwu s-ach, ubić interes w dwu s-ach = krótko, węzłowato, bez niepotrzebnej gadaniny; s-em = krótko mówiąc, nie rozwodząc ś.; to moje ostatnie s. = najdalej idące ustępstwo (przy targach, przy układach); s. w s., co do s-a = dosłownie, nic nie zmieniając; chwytać za s-a = korzystać z niezręcznie użytego wyrazu; s. po s-ie = dokładnie, nic nie opuszczając; zwymyślać ostatniemi s-ami, od ostatnich słów = złajać ordynarnie, brutalnie; s-em, w s-ie = formalnie, nieistotnie, nierzeczywiście; wedle słów Pisma Św., wedle słów mędrca, poety = jak mówi Pismo Św., mędrzec, poeta; nie móc przemówić s-a = być silnie wzruszonym; przyjść do s-a = uzyskać możność wypowiedzenia ś., zabrać głos; opowiadać swojemi s-ami = nie dosłownie; powiedz za mną dobte s. = wstaw ś.; dobre s. = łagodna, grzeczna mowa; s. Boże = Pismo Św., Ewangielja; chrześcijańskie pozdrowienie: niech będzie pochwalony Jezus Chrystus; s. stało ś. ciałem = Chrystus wcielił ś. w człowieka; przen., mówi ś. żartobliwie, kiedy przybędzie nagle ten, o którym ś. przed chwilą mówiło; przyrzeczenie, zobowiązanie, zapewnienie ustne: s. honoru, s. szlacheckie, s. uczciwości, s. najświętsze, s. uczciwego człowieka; s. daję!, s.! = przyrzekam uroczyście; na moje s. = na moją odpowiedzialność; uiścić ś. w s-ie, stawić ś. na s-ie, dotrzymać s-a = dotrzymać przyrzeczenia, zobowiązania; dawać towar na s. = na kredyt; pożyczać na s. — bez rewersu, bez kwitu; wierzyć, ufać na s. = bez piśmiennego zobowiązania; trzymam cię za s. = polegam na twym przyrzeczeniu; panna dała mu s. = przyjęła konkurenta; już po s-ie = po przyrzeczeniu wzajemnym pobrania ś.; zwolnić kogo ze s-a = z zobowiązania; cofnąć swoje s. = cofnąć przyrzeczenie.

 Słowomocny, władający dobrze słowami, mową.

 Słowopłynny, mówiący gładko.

 Słoworób — p. Słowotwórca.

 Słoworóbstwo, tworzenie nowych wyrazów, neologizmów.