Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 2.djvu/77

pierwiastkowy, najpierwszy, najdawniejszy, początkowy; odwieczny, staroświecki, przestarzały, niepostępowy; taki, jakim był dawniej; poprzedni.

 Pierwotwór, początkowe dzieło, oryginał.

 Pierwotwórca, pierwszy twórca.

 Pierwotwórstwo, pierworodztwo.

 Pierwotyp, prototyp, typ pierwotny.

 Pierwowzór, pierwotny wzór, pierwotna forma, według której tworzą ś. inne kształty, oryginał, na którym wzorują ś. naśladownictwa.

 Pierwoźródło, źrodło początkowe.

 Pierwsze, po raz pierwszy; po p., z pierwszego względu, na pierwszym miejscu (przy wyliczaniu): najpierw.

 Pierwszeństwo, prawo do czego z powodu pewnego przywileju, z powodu zgłoszenia ś. przed innymi; przewaga; przodkowanie komu w czym, prym, wyższość nad kim; mieć, trzymać p. = być pierwszym w czym, przodkować.

 Pierwszoklasista, uczeń klasy pierwszej.

 Pierwszoklasistka, uczennica klasy pierwszej.

 Pierwszokursista, student kursu pierwszego w wyższym zakładzie naukowym.

 Pierwszoplanowy, stojący na pierwszym planie, najplastyczniej odtworzony, nieepizodyczny; najwybitniejszy, niedrugorzędny.

 Pierwszorazowy, najpierwszy.

 Pierwszoroczny, odnoszący się do pierwszego roku; uczeń p. = będący pierwszy rok w danej klasie.

 Pierwszorzędny, będący w pierwszym rzędzie, najważniejszy, główny, najcelniejszy, najlepszy, wybitny.

 Pierwszorzędowy, formacje pierwszorzędowe: w gieol., najdawniejsze, najpierwej wytworzone, paleozoiczne.

 Pierwszy, liczeb. porząd. od jeden; taki, przed którym żadnego niema lub nie było, najwcześniejszy, przodkujący innym, poprzedzający innych, naczelny, przewodzący innym, najgłówniejszy, najważniejszy, najistotniejszy, najwybitniejszy; najdroższy, najmilszy, najprzedniejszy, najznakomitszy, najznaczniejszy, najpierwszy, najpierwotniejszy, początkowy, najdawniejszy (pierwsi rodzice = Adam i Ewa); taki, jakiego dotąd nie było: ciebie p-ego spotykam, co tak mówi; p-e słyszę = nic podobnego dotąd nie słyszałem; p. lepszy, p. z brzegu = byle jaki, bez wyboru brany, jakikolwiek; p. stół = zastawiony dla państwa, nie dla służby; p-e koty za płoty = pierwsze niepowodzenia nie powinny zrażać; on do tego p. = jedyny, niezastąpiony, bardzo skory; p. grudnia = dzień 1 grudnia; odbiorę pensję na p-go = pierwszego dnia miesiąca; p-e nauki, p-e początki, p-e zasady = te, które najwcześniej są udzielane początkującym, zwłaszcza dzieciom; przełamać p-e lody = pokonać najwcześniej nastręczające ś. trudności, zabrać ś. do czego; kupić co z p-ej ręki = od wytwórcy, bez pośredników; obrobić co z p-ego = z grubsza; będę u ciebie w p-ą niedzielę = najwcześniejszą z tych, które nastąpią, najbliższą; przy p-ej sposobności = najwcześniej, jaka się nadarzy; kto p., ten lepszy = uprzedzający innych osiąga cel; liczba p-a = nie dzieląca ś. przez żadną inną bez reszty; p-a krzyżowa = część mięsa wołowego od krzyża.

 Pierwszyzna, czynność, po raz pierwszy dokonana a. dokonywająca ś., nowina; to mi nie p. = nie