ś., stawać ś. mniejszym przez odłączanie ś. cząstek, usypywanie, uchodzenie, kurczenie ś., tracenie i t. p.; stawać ś. mniej liczebnym przez odłączanie ś. jednostek składowych; zmniejszać ś., pomniejszać ś.: u-a go = spada na ciele, mizernieje; u-a sił = zmniejszają ś., okazuje ś. brak; u-a księżyca = ukazuje ś. coraz to mniejszą jego tarcza oświetlona od pełni aż do nowiu; u-a dnia = dni stają ś. coraz krótsze; u-a wody w rzece = staje ś. płytsza; nie stawić ś. gdzie należy, oddalać ś., odłączać ś.: ubyło towarzystwa = część jego odeszła.
Ubywający, taki, którego ubywa; w mat., u. szereg = szereg wielkości, zmniejszających ś. równomiernie.
Ucałować, dać pocałunek, pocałować kilkakrotnie.
Ucedzić, cedząc, ulać, usączyć, utoczyć nieco.
Uchacz, dzban, garnek uchaty.
Uchapić, uchwycić, ułapić, złapać, schwycić.
Uchatka, zwierzę ssące z rzędu płetwonogich, rodziny fok uszatych, lew morski, kotek morski, niedźwiedź morski (fig.).
Uchaty, mający ucha a. ucho, uszaty.
Uchlastać (się), uszargać (ś.), uwalać (ś.), ubłocić (ś.); u. biczem = obić.
Uchlipnąć, chlipając, spić trochę z wierzchu.
Uchlustać (się), uwalać (ś.), uszargać (ś.), ubłocić (ś); u. ś. = upić ś., urżnąć ś.
Uchmielić, zaprawić chmielem; spoić, upoić kogo.
Ucho, (lm. uszy, uszu, uszami), narząd zmysłu słuchu (fig.): słyszałem to na własne uszy = sam słyszałem; mówić komu do u-a = cicho, szeptem; nadstawiać u-a = zacząć słuchać uważnie; tak wrzeszczy, aż uszy bolą = przykro słuchać; uszom swoim nie wierzę = nie daję wiary, żem to słyszał; opowiada takie okropności, aż uszy puchną = przeraża a. gorszy tem, co mówi; dawać czemu u., skłaniać u. = słuchać czego, wierzyć czemu; obijać ś. o czyje uszy = dać ś. słyszeć, wiedzieć, dochodzić do czyjej świadomości; obrażać czyjeś uszy = razić nieskromną mową; głaskać uszy = pochlebiać; puszczać co mimo uszu = nie zważać na co, nie zwracać uwagi; spać na oba uszy = bardzo mocno, twardo, spokojnie; ucho zewnętrzne, koncha uszna: targać, ciągnąć za uszy; nastawić uszy, strzyc uszami, mieć czego po uszy = obficie, bogato; być w długach po uszy, wyżej uszu = mieć ich bardzo dużo; zaczerwienić ś. po uszy = na całej twarzy; być zakochanym po uszy = bez pamięci; mieć gębę od u-a do u-a = szeroką, być hardym, gadać dużo; oworzyć gębę od u-a do u-a = rozdziawić szeroko; grać na skrzypkach od u-a do u-a = dziarsko, zamaszyście; jednym u-em słucha, a drugim wypuszcza = nie pamięta, nie bierze do serca tego, co mu mówią; jednym u-em wchodzi, a drugim wychodzi = nie zostaje w pamięci; przen., nie troszczyć ś. o nic, być niedbałym; dać komu po uchu = uderzyć go w głowę; natrzeć komu uszu = wyłajać; zwiesić, spuścić uszy = stracić na minie; wewnętrzna część narządu słuchowego: mieć szum w uszach, dzwoni mi w uszach; zapalenie u-a; zmysł słu-
