chu, słuchanie, baczność, uwaga: muzyk ma dobre u., nie mieć muzykalnego u-a; ciepło, jak w u-u = bardzo ciepło; u. u naczynia, u narzędzia, lm. ucha, uchami = część odstająca w kształcie łuku a. półkola, za którą bierze ś. ręką: u. u garnka, u wiadra, u buta, u klucza, u bomby, u dzwona, u wagi; u. u igły = koniec przeciwległy ostrza, z dziurką do nawlekania nitki: łatwiej wielbłądowi przejść przez u. igielne, niż bogaczowi do królestwa niebieskiego; dopóty dzban wodę nosi, póki ś. u. nie urwie = do czasu wina pozostaje bezkarną; u. armatnie = dwie klamry na czopowej sztuce, za które chwyta ś. armata; u-a pierścienia Saturna = dawna nazwa wysuniętych części pierścienia Saturna; świnie u. = miejsce plugawe, dziura; u-o św. Piotra, gatunek ślimaka przodoskrzelnego, o skorupie tarczowatej podobnej do ucha, żyje na wybrzeżach morza Śródziemnego, słuchota pospolita (f.).
Uchod, ucieczka, odwrót; miejsce, którędy kto uchodzi; u. morza = odpływ.
Uchodni, uchodzący, uciekający.
Uchodnia, kobieta-zbieg, dezerterka.
Uchodnik, Uchodzień, zbieg, dezerter
Uchodzić, dok. Ujść; idąc, przebywać, przechodzić: uszedł dwie mile; idąc oddalać ś., uciekać, umykać, znikać: u. z życiem, z duszą = ocalić życie w ucieczce; ani ich noga nie uszła = wszyscy zginęli; ujść cało, zdrowo, żywo = ocalić ś. szczęśliwie z niebezpieczeństwa; u. z więzienia = uciekać; (o płynach) wypływać, wyciekać, wylewać ś.: krew u-i z rany, wino z beczki, rzeka u-i do morza = wlewa ś., wpada; u. czego, nie narażać ś. na co, nie podpadać pod co, unikać, chronić ś.: u. pogoni, niebezpieczeństwa, kary, śmierci, niewoli; u. czyjejś uwagi, pamięci; (o czasie) przemijać, upływać; u. za co, być uważanym, być poczytywanym; u. kogo, poskromić, ukrócić; u-i mu to = pozostaje bezkarnym; to ci nie ujdzie na sucho a. płazem = zapłacisz za to!, popamiętasz!; to nie u-i = nie godzi ś., nie przystoi, nie wypada; ujdzie to = jako tako, nie najgorzej; u. s., zmęczyć ś., zmordować nadmiernym chodzeniem.
Uchodzień, zbieg.
Uchodzisty, łatwy do ujścia, do ucieczki; pełen uchodów, przejść, kryjówek, dróg do ucieczki, pochyły, spadzisty.
Uchopić, uchwycić.
Uchować, zostawić przy życiu; zostawić w całości, nietkniętym, nie naruszać; zachować, ustrzec kogo od czego, obronić go od czego; Boże u-aj = obroń, nie dopuść!; odchować, wychować; u. ś. = zostać przy życiu, żyć, wyhodować ś.; u. ś. od czego; być nienaruszonym, nietkniętym; ustrzec ś.
Uchód, uchodzenie, ustąpienie, ujście, umykanie; miejsce do umknięcia, przesmyk.
Uchraniać, dok. Uchronić; kogo od czego a. czego, zachowywać, obraniać, strzec kogo od czego; u. ś., bronić ś. od czego, uchodzić, unikać czego, ustrzegać ś., strzec ś., zapobiegać czemu.
Uchron, Uchrona, miejsce, gdzie można ś. ukryć, miejsce schronienia, schronienie, schronisko, ucieczka, kryjówka; legowisko; uciekanie; u. prawna = środek sądowy, odrzucający zaraz na wstępie wszelkie poszukiwanie.
Uchronek, zdr. od Uchron.
Uchronić — p. nied. Uchraniać.
Uchronka, zdr. od Uchrona.
