Strona:M. Arcta słownik ilustrowany języka polskiego - Tom 3.djvu/148

 Udatny, który ś. udał, powiódł, pomyślny; układny, zręczny, piękny, wdzięczny, nadobny.

 Udawacz, człowiek, który udaje kogo a. co; który chce uchodzić za tego, kim nie jest, oszust, samozwaniec, szarlatan; człowiek, który fałszywie oskarża kogo, szkaluje, obmawia.

 Udawać, naśladować: u. czyjś głos, czyjś chód, czyjeś ruchy, u. kogo; chcieć, usiłować uchodzić za to, czym ś. nie jest: u. pana, u. zucha, u. warjata; okazywać zewnętrznie to, czego ś. nie czuje w duszy, zmyślać: u. radość, smutek, odwagę; u. co przed kim, wmawiać coś w kogo; u. co za co, podawać jedno za drugie, u. fałsz za prawdę; u. kogo przed kim, oskarżać, denuncjować; u. co gdzie, kierować, obracać: u. oczy za kim; u. głupiego = czynić pozory, jakby ś. o niczym nie wiedziało; nie u-aj! = nie bądź obłudny!, nie graj komedji!; bądź naturalny!; u. ś., odnosić pożądany skutek, powodzić ś., doznawać powodzenia: udało mn ś. = powiodło ś., poszczęściło mu ś.; podobać ś.; u. ś. za kogo, chcieć uchodzić za kogo a. za co, brać na siebie pozór, postać, kształt czyj, cechy charakterystyczne czyje; u.ś. czym, chlubić ś., szczycić ś.; u. ś. w kogo, w co, stawać ś. do niego podobnym, wdawać ś. w niego, kształtować ś. podług kogo, czego; u. ś. dokąd = dążyć, zmierzać, obracać ś., iść, ruszać w podróż; u. ś. do kogo, zwracać ś.: u. ś. do kogo o radę, o pomoc, u. ś. pod czyją obronę, opiekę; u. ś. w podróż, w drogę = wyjeżdżać, wyruszać; u. ś. na spoczynek = iść spać; u. ś. na co = w jakim celu: u. ś. na bal; robić coś z zapałem; oddawać ś. czemu bez pamięci: u. ś. do czego, uciekać ś.: u.ś. do próśb, do gróźb, do ostatecznego środka; u. ś. na co do czego, być pożytecznym, przydawać ś., nadawać ś.

 Udawić — p. Udławić.

 Udelikacić, uczynić kogo delikatnym, rozpieścić, doprowadzić do delikatności, do grzeczności, uprzejmości.

 Udeptać — p. nied. Udeptywać.

 Udeptywać, dok. Udeptać; przydeptywać, przygniatać co nogami, nadeptywać; depcąc wygładzać, wyrównywać; wydeptywać, depcąc, torować; przechodzić, przebywać pieszo pewną przestrzeń, następować komu na nogę.

 Uderzać, dok. Uderzyć; zadawać raz, cios, godzić w kogo, dotykać silnie, z rozmachem, trącać, potrącać, bić: u. kogo w twarz, u. kijem, szablą, kamieniem, u. oczyma = rzucać na kogo bystro spojrzenie; rzucać, ciskać: u. kogo o ziemię; czynić na kimś silne wrażenie, poruszać, wzruszać, wstrząsać, razić: u-yło to mnie = zwróciło moją uwagę, u. czyjeś zmysły, czyjąś uwagę; o zegarze: bić, wybijać godziny; północ u-yła = wybiła na zegarze; zacząć bić, poruszać gwałtownie, wprawiać w gwałtowny ruch z towarzyszeniem dźwięku: u. w dzwony = zacząć dzwonić, u. w bębny, w trąby = zacząć bębnić, trąbić, u. z dział = strzelać; u. na trwogę = wywołać alarm dzwonieniem; gwałtownie spadać, ugadzać, porażać uderzeniem: piorun u-ył w drzewo; napadać, nacierać, narzucać ś. gwałtownie: nieprzyjaciel u-ył; krew u-ła mu do głowy, mdłości na nią u-ły; występować w znacznej ilości: poty na mnie u-ły; u. w płacz, w lament = zacząć płakać gwałtownie, lamentować; tętnić, bić miarowo: puls, serce u-a; u. czołem = upokarzać ś. przed kim, padać przed kim na twarz, na znak czci, poddaństwa; u. gdzie, do ko-