Uklejka, gatunek małej rybki, rozpowszechnionej w całej Europie w wodach słodkich (fig.).
Uklepać, klepiąc wyrównać, wygładzić; klepaniem wykonać; klepiąc rozpłaszczyć.
Uklękać, dok. Uklęknąć; opierać, dotykać kolanem a. kolanami ziemi, klękać.
Uklęknąć — p. nied. Uklękać.
Uklęsnąć, zagłębić ś., zapaść ś., utknąć, nie móc ś. skąd wydobyć.
Układ, ułożenie, uporządkowanie, rozłożenie w pewnym określonym porządku, usystematyzowanie; u. naukowy = ułożenie tworów przyrody (zwierząt, roślin, minerałów) w pewnym porządku określonym i podział ich na grupy, stosownie do ich cech i pokrewieństwa: u. naukowy sztuczny = oparty na cechach przypadkowych; u. naukowy naturalny a. przyrodzony = według cech zasadniczych; u. krystaliczny = podział kryształów na grupy zależnie od ich budowy; u. nerwowy = mózg, rdzeń pacierzowy razem wzięte; u. nerwowy roślinny, sympatyczny, trzewny, u. współczulny w zwierzęciu a. w człowieku = zespół nerwów, przebiegających wewnątrz klatki piersiowej i jamy brzusznej, a kierujących czynnościami organów, niepodległych woli; u. mózgo-rdzeniowy a. u. nerwowy zwierzęcy = mózg, rdzeń i nerwy, z nich wybiegające, razem wzięte, kierujące czynnościami ruchu i czucia; u. krwionośny = serce i wszystkie naczynia krwionośne, razem wzięte; u. limfatyczny a. chłonny = wszystkie gruczołowe naczynia limfatyczne, razem wzięte; u. Haversa = szereg kanalików, przebiegających wzdłuż masy kostnej ustroju ludzkiego zwierzęcego; u. naczyniowy = wszystkie naczynia w ustroju żywym, razem wzięte; u. planetarny = słońce i wszystkie planety, krążące dokoła niego; u. w gospodarstwie rolnym = system, porządek obsiewania pól co rok to innym ziarnem; u. naturalny, perjodyczny a. okresowy pierwiastków chemicznych = uszeregowanie ich według cech wspólnych i ciężaru gatunkowego; budowa: u. molekularny ciała fizycznego; plan, rozkład, kompozycja: u. dzieła, dramatu, poematu, obrazu; w mat.: u. logarytmów = system; zamiar, zamierzenie, plan, projekt; sposób znalezienia ś., manjery: dobry, zły u.; tocząca ś. ugoda, umowa, traktowanie z kimś w jakiejś sprawie, rokowanie: wchodzić w u-y = umawiać ś., układać ś., rokować.
Układacz, człowiek, który układa co: pisarz, autor, kompilator.
Układać, dok. Ułożyć; składać porządnie jedno po drugim, porządkować, szykować; pisać, redagować, tworzyć: u. dzieło, wiersze, umowę piśmienną, testament, protokół; zamyślać, zamierzać, projektować: u. co w myśli, u. plan zajęć, wojny, zabawy; u. co z kim, umawiać ś. z nim co do czego, ugadzać ś.; u. twarz, minę = przybierać postać, pozór; wychowywać pod względem obyczajności towarzyskiej: człowiek dobrze ułożony; u. psa, konia = tresować; przykładać rękę, starania do czego, wprawiać; u. co do równowagi = doprowadzać do równowagi; u. chorego w łóżku = kłaść; u. czcionki = składać w wyrazy; u. ś., dochodzić do porządku, składać ś. porządnie, systematyzować ś.; być układanym; przybierać na siebie pewną postać, najczęściej obłudną, fałszywie skromną a. niewinną; u. ś. z kim, wchodzić w układy, umawiać ś., ugadzać ś,; być doprowadzanym
