Strona:Marceli Motty - Przechadzki po mieście 02.djvu/32

 Nie będziesz zapewne żądał odemnie recenzyi, panie Ludwiku, ale co do wymienionych dzieł tyle ci powiem, iż, chociaż wyświecają nadzwyczaj ważną stronę religijnego i politycznego życia w Polsce szesnastego i siedemnastego wieku, a co do przedmiotu swego równych sobie nie mają, niezbyt łaskawie przyjęte zostały ze strony ultrakatolickiéj; upatrywano w nich pewne sympatye do innowierców i zarzuty panującemu kościołowi; tymczasem, jeśli jedno i drugie odczytasz, nie znajdziesz tam żadnego złego zamiaru, lecz zupełnie spokojne i przedmiotowe wyjaśnienie na podstawie źródeł i stosunków, jakie były. Obraz miasta Poznania powszechne wzbudził zadowolenie, bo rzadko która monografia tego rodzaju jest tak wyczerpującą i zajmującą. Nieraz, panie Ludwiku, gdy się teraźniejszym Poznaniem przesycę, biorę sobie ów stary do ręku, aby ciemne myśli odpędzić. Najobszerniejszą i najważniejszą ze wszystkich prac Łukaszewicza jest Historya szkół w Koronie i na Litwie, od najdawniejszych czasów aż do 1794, dzieło mozolnie i gruntownie obrobione, teraz jeszcze nie tylko najlepsze, lecz jedyne właściwie na tem polu, które jednak tych i owych nie mile dotknęło, z powodu że Łukaszewicz czynności wychowawczéj Jezuitów, a osobliwie skutków jéj dla naszego kraju, w świetle różowem nie wystawił. Za jednak Łukaszewicz dla kościoła katolickiogo bynajmniéj nieprzyjaźnie usposobionym nie był, jak mu to często zarzucano, o tem świadczyły tak całe życie jego prywatne, zgodne z przepisami kościoła, liczne i ścisłe stosunki z księżmi, jako też ważne i gruntownie opracowane dzieło: Opis historyczny kościołów parochialnych etc. dawnéj dyecezyi poznańskiéj, którego zadanie gdyby w innych także dyecezyach przeprowadzone zostało, mielibyśmy wierny i szczegółowy obraz materyal-