Chodziłoby jeszcze o wyjaśnienie, czy agapy odbywały się przed, czy też po przyjęciu Eucharystyi. Powszechna opinija przemawia za poprzedniém przyjęciem Sakramentu Ołtarza. I tak św. Hieronim pisze:[1] „In ecclesia convenientes oblationes suas separatim offerebant, et post communionem, quaecunque eis de saerificiis superfuissent, illie in ecclesia communem eoenam comedentes, pariter consumebant“. A św. Chryzostom w homilii objaśniającej toż samo miejsce mówi: „Statis diebus mensas faciebant communes, et peracta synasi, post sacramentorum communionem omnes com — mune inibant convivium, divitibus quidam cibos afferentibus, pauperibus autem et qui nihil habebant, etiam vocatis et omnibus communiter vescentibus“. Chociaż więc u Koryntyjan, jeszcze za czasów apostolskich, był zwyczaj odprawiania agap przed Komuniją św., to właśnie on już wtedy dla uszanowania winnego tak wielkiej tajemnicy, niewątpliwie został zaniechanym, zwłaszcza po upomnieniu Apostoła, o czém niżéj.
Dlatego téż należy policzyć do wyjątków zwyczaj, panujący gdzieniegdzie, a osobliwie w Afryce jeszcze za św. Augustyna, iż raz w rok, t. j. we Wielki Czwartek, odprawiano tak zwaną ucztę miłości, na pamiątkę ustanowienia Przenajśw. Sakramentu, po któréj dopiero się komunikowano.
Agapy odbywano z powodu różnych okoliczności, od których nosiły nazwę, jako to: agapae natalitiae, connubiales, funerales. Św. Grzegorz Nazyjanzeński, podaje je w wiérszu:
- ↑ Comment. in Ep I. ad Corinth. c. II.
