Strona:Martwe dusze.djvu/026

kupieniu występnéj ludzkości przez rasę jeszcze nieskalaną, która zachowała swoją wiarę.“ Kilka razy doktorzy musieli wdać się w tę sprawę i kazać zaprzestać tych biesiad serdecznych, połączonych z niebezpieczeństwem. Pewnego dnia znaleziono Gogola umierającego z głodu, leżącego krzyżem przed obrazami świętych, w adoracyi których się zapomniał.“
 Gogol po powrocie z zagranicy stawał się coraz więcéj religijny; pojęcia, jakie szczepił dawniéj, teraz potępiał. Prawie nic nie pisał, i dopiero w r. 1847 wydał: Wybrane wyjątki z listów do przyjaciół. Przyjaciele prosili go na wszystko, żeby zaniedbał tego wydawnictwa, żeby zrzekł się odpowiedzialności za ten ostatni utwór, w którym wypiera się swoich dawnych płodów, w którym występuje jako przeciwnik nowatorstwa w swoim kraju, jako obrońca poddaństwa chłopów i kary cielesnéj. Aksaków pisze do Gogola: „Wyszła ta nieszczęsna książka, zdolna tylko krzewić kłamstwo i nierząd.“
 Tu dwulicowość Gogola znowu na jaw występuje, bo kiedy z jednéj strony broni upornie swojéj książki, z drugiéj strony ze łzami przyznaje się swoim przyjaciołom, że ta książka, jak sam się wyrażał, hańbi go, że jest potworną, „czerwienię się ze wstydu, mówi, za to, co w so-