60
męża chorej i prosi, aby pożyczył starych spodni, które kładzie pod krzyże położnicy, a »poród wówczas szybko i lekko nastąpi”. (Sz. Gonet, Kilka szczegółów z wierzeń. Lud. 1896. II. 221).
Gdy kobieta na Polesiu ma ciężki poród, „rozkładają na ziemi spodnie mężowskie, przez które chora musi kilka razy przestąpić”. Dla ułatwienia porodu, albo dla uśmierzenia bolów porodowych, kładą na łóżku położnicy spodnie mężczyzny na Pomorzu, w Szczecinie, na Rugji (A Haas. Das Kind. Am Urquell 1894. V. 252). Każą jej przestąpić przez spodnie męskie, ma to miejsce u Serbów, Ukraińców, Rosjan, (gub. Charkowska), Seklerów na Węgrzech, Łotyszów w Inflantach. Jestto niewątpliwie środek zastępczy („symboliczny”), bo wśród ludu ruskiego w gubernji Czernichowskiej i u Rosjan w guberniach Kazańskiej i Rjazańskiej, zachował się jeszcze pierwotny tej kategorji zwyczaj, nakazujący położnicy trzykrotne przestępowanie przez męża.
Dla ulżenia porodu kobieta wiejska w Czechach wdziewa na siebie spodnie mężowskie albo jego koszulę. Podczas ciężkiego porodu, w wielkiem niebezpieczeństwie, wyjmują położnicę z łóżka, a mąż bierze ją na kolana. Stara kobieta z Mundorfu nad Siegą radzi położnicy przy porodzie wdziać koszulę męża, wówczas nabiera siły męskiej do zniesienia boleści. (A. Wiedemann Geburtsgebrauche. Am Urquell 1893. IV, 149).
R. Gwerb w dziełku Bericht von dem abergläubigen Leut und Viehbesegnen (Zürich 1646) podaje między innemi podobny sposób, którym posługiwały się akuszerki: W celu ulżenia rodzącej, wołały jej męża, aby stanął u boku i objął żonę, a przy tem wymówił zażegnanie: W imię Boga ojca, Boga syna i Boga Ducha św. i t. d.
Dla ułatwienia porodu Łotyszki „każą mężowi wziąć wody do ust, potrzymać chwilkę, potem trzy razy wpuścić żonie do ust”, albo piorą spodnie męża — mianowicie część przednią — i tą wodą poją położnicę”. (St. Ulanowska Inflanty w Zbiorze antrop. 1891. XV. 206).
W Nowej Brytanji nie wolno mężowi oddalać się z domu, w którym przebywa żona w połogu. Wywodzą stąd prawa ojca do dziecka, ma on „zdobywać sobie to prawo, biorąc na siebie cierpienia i niedomagamia kobiety w epoce porodu”. U innych ludów mąż kładąc się do łóżka, po odbytym połogu żony, przyjmuje życzenia od odwiedzających go znajomych.
St. Ciszewski w znakomitej pracy p. t. Kuwada (Kraków 1903) wykazał, że zwyczaj ten, znany nietylko u ludu francuskiego (couvade) i niemieckiego (Männerkindbett), ale u wielu ludów
