Strona:Maurycy Mann - Literatura włoska.djvu/1

Ta strona została skorygowana.
LITERATURA WŁOSKA
NAPISAŁ MAURYCY MANN





ROZDZIAŁ PIERWSZY
LITERATURA ŚREDNIOWIECZNA
WIEKI XIII i XIV
Początki twórczości w języku włoskim. Utwory moralne wierszem. Najstarsze poematy rycerskie. Liryka religijna. Początki poezji artystycznej. Dwór Fryderyka II na Sycylji. Poezja w Toskanji. Szkoła «nowego stylu», Guinizelli i Cavalcanti. Brunetto Latini. Początki prozy literackiej. Życie Dantego. Vita nuova i «Biesiada». Rozprawy o języku włoskim i o monarchji. «Boska komedja»: budowa świata zagrobowego i znaczenie alegoryczne podróży po nim. Subjektywizm poety i forma arcydzieła. Cino da Pistoia i Fr. da Barberino. Mussato i jego tragedja. Życie Petrarki, jego poematy łacińskie oraz listy i rozprawy prozą. Il Canzoniere: poetyczne dzieje miłości i wartość ich literacka. Poemat alegoryczny Trionfi. Boccaccio, jego żywot i dzieła młodości. Decamerone: pomysł, treść i sztuka literacka. Nowelista Sacchetti. Kronikarze, uczeni i moraliści.

ZANIM powstała we Włoszech literatura w języku narodowym, pisarze włoscy posługiwali się łaciną. Łacina już w X-ym wieku była tam zarówno językiem kościelnym i naukowym, jak i literackim, czego dowodem jest m. in. «Panegyricus Berengarii Imperatoris», poemat koło r. 920 napisany. Łacinę znają księża, prawnicy, lekarze, nauczyciele, nawet zamożniejsi kupcy. Wspomnienia dawnej wielkości podtrzymują zamiłowanie do języka łacińskiego i do rzymskich poetów, w szczególności do Wergiljusza i Owidjusza. Jednakże w zakresie ściśle literackim pracowano wówczas we Francji więcej niż we Włoszech. We Francji też i w Anglji powstają najcenniejsze zabytki łacińskiej poezji metrycznej. Dopiero w końcu XII w. Arrigo da Settimello napisał poemat moralno-filozoficzny «De diversitate Fortunae et Philosophiae consolatione», uznany za wzór pięknego stylu i z tego powodu wprowadzony do szkół. W tym samym czasie poeta dworski Pietro di Ansolino opracował wierszem temat wojenny z niedawnej przeszłości, «De rebus siculis carmen».
Była to chwila, gdy i poezja w języku narodowym stawiała pierwsze kroki. Miała nawet niemałą trudność do zwalczenia, bo przecież Włoch i łacinę uważał za swój język narodowy, a w sobie widział potomka starożytnych Rzymian. Za językiem pospolitym (volgare) czyli za żywą mową ludów Italji przemawiały zrazu względy popularności. Utwory przeznaczone dla kobiet, nieukształconych mieszczan i wieśniaków zaczęto pisać w narzeczach rodzimych. Narzecza, któremi