Strona:Mieczysław Sterling - Fra Angelico i jego epoka.djvu/54

 Lecz tradycja pierwszych odrodzin sztuki nie kończy się na tym obrazie. Odszukać ją można w genezie dzieł braci Cione’ów, u podstaw młodych prac Masolina, w obrazach i rzeźbach zapóźnionych giottystów z pierwszych dni renesansu. A wówczas, kiedy tradycja przedświtu wygasa w twórczości doszczętnie, nie wyczerpuje się jej źródło rodzime, temperament narodu, który ją wydał i ukształtował. Patos, dawniej religijny, zatraca charakter pierwszej epoki i, niby wyraz niezmiennej psychiki ludu, przetwarza się na rewolucyjną energję młodych mistrzów epoki. W przyspieszonym rozwoju wierzeń i myśli wydaje on już u początku wieku przesadny realizm Donatella i Castagna, by przetworzyć się gdzieś u schyłku epoki Wawrzyńca na terribilità Savonaroli i Michała Anioła, na niespokojną linję baroku.
 Cichy liryzm przedświtu wydaje tęskną poezję chrześcijańskich Madonn i poły-pogańskich bogiń aż po koniec XV i po XVI w. Zaś kompozycja oparta na tych dwóch podstawach pozostaje niedościgłą doskonałością dla młodego renesansu, szukającego wartości zamiennej w zimnej architektonice: gdy Lucca di Tommè łączy postacie Anny Samotrzeciej przez miłość Anny, Marji i dziecka, Masaccio odnajduje łącznię dla swojej Anny Samotrzeciej w mądrej architektonice płaszczyzn.
 I pośród malarzy młodego odrodzenia jedyny człowiek, wrosły jeszcze duchem w dalekie echa pierwszych ocknień sztuki, tęskniący do anielskich uniesień i radosnych współżyć z Bogiem, nawraca do kompozycji przedświtu, by, popartą przez wiedzę konstrukcji renesansowej, podnieść ją do ostatniego, jedynego wyrazu doskonałości. Był nim poeta-mnich Fra Giovanni Angelico z Fiesole. W jego to sztuce romantyzm religijny przeżywa chwile najwyższych objawień i ginie bezpowrotnie.