Strona:Mikolaja Machiawella Traktat o Ksieciu.djvu/046

ciele nowego rządu, gdzie tylko mogą godzą weń stronniczo, a zwolenniki z taką bronią oziębłością, że wraz z niemi rząd się chwieje. Aby o tej materyi gruntowny sąd wydać, trzeba rozróżniać: czyli się nowatorowie o własnych siłach utrzymują, czy też od innych zależą; innemi słowy: czy mogą oni swoje zamiary łagodnością osiągnąć, czyli też muszą przemocy użyć. W pierwszym razie zamysł ich zawsze się nie uda i niczego nie dopną; lecz jeśli o własnych siłach się utrzymują i drogą przemocy otworem stoi, wówczas bardzo rzadko narażają się na niebezpieczeństwo. Dlatego to zwyciężali wszyscy zbrojni prorocy, a upadali nieuzbrojeni; albowiem do powyższych przyczyn idzie także zmienność umysłów ludzkich w rachubę, którym łatwo co wmówić, ale bardzo trudno ich przy tém utrzymać. Wypada tedy taki plan obmyśleć, aby tam, gdzie zaufanie ustaje, przemoc działała. Mojżesz, Cyrus, Tezeusz i Romulus nie byliby zdołali utrwalić swe rządy, gdyby nie byli uzbrojeni; podobnie