Strona:Mikolaja Machiawella Traktat o Ksieciu.djvu/074

sownie do przewagi jednej lub drugiej partyi. Bo gdy panowie poznają, że nie podołają ludowi, zgodzą się na jednego z pośród siebie i zrobią go księciem, aby pod jego zasłoną mogli wyzionąć swoje chucie. To samo lud, widząc że się nie oprze panom, godzi się na jednego i dla własnej obrony robi go księciem. Książe z łaski panów ma większe trudności, aby się utrzymać, niż książe z łaski ludu, ponieważ tamtego wiele osób otaczają, co mu równymi się być sądzą i którym nie może ani rozkazywać, ani też ich według upodobania zażywać; przeciwnie książe przez lud wybrany stoi samowładnie, któremu wcale nikt, a przynajmniej rzadko kto posłuszeństwa odmawia. Nadto niepodobna panów bez obrazy ludu zadowolnić, zaś lud łatwo zaspokoić bez obrazy panów, ponieważ cele jego o wiele szlachetniejsze, niżeli cele panów, gdyż ci dążą do ujarzmienia, tamten do tego, aby nie być ujarzmionym. Także i o tém trzeba pamiętać, że w razie rozruchów łatwiej się