Strona:Mikolaja Machiawella Traktat o Ksieciu.djvu/078

wne przedsięweźmie urządzenie i zdoła powszechny zapał dla swej sprawy utrzymać, wówczas nigdy go lud nie zawiedzie i taki książe założy trwały fundament dla swego państwa. Przejście z władzy ograniczonej do samodzierstwa naraża rząd państwa na niejakie niebezpieczeństwo; tego bowiem rodzaju panujący rządzą albo sami lub też przez urzędników. Państwo rządzone za pośrednictwem urzędników jest nader słabe i wątłe, ponieważ zupełnie dependuje od tych obywateli, co urzęda piastują, którzy w czasie zaburzeń oporem lub odmówieniem posłuszeństwa łatwo go zgubić mogą; gdy zaś obywatele i poddani, przyzwyczajeni do rozkazów urzędniczych, w krytycznej chwili słuchać księcia nie chcą, więc on, zostając w kłopotach, nie może myśleć o zrobieniu się samowładnym i zastęp jego powierników będzie nieliczny. Książe, o którym mówię, nie może na to liczyć w nieszczęściu, na czém się fundował w czasie pokoju; bo dopóki czasy spokojne, oby-