niżeli czysto najemne lub czysto auxiliarne[1], ale zawżdy o wiele gorsze od własnego. Dość na przytoczonym przykładzie, ponieważ Francya byłaby niezwyciężoną, gdyby system Karola zatrzymany i dalej rozwinięty został. Tak to mędrkowatość ludzi rozpoczyna rzecz na pozór dobrą, lecz w gruncie jad chowającą, o czém już dawniej, przy suchotach mówiłem. Ten mąż stanu nie jest mądrym, który wady państwa dopiero wtedy poznaje, gdy się już zakorzenią; lecz i to prawda, że dalekowidzenie jest nader rzadkim przymiotem statysty. Pierwotną przyczyną upadku Rzymu było żołdowanie Gotów, bo odtąd wątlały siły państwowe, a męstwo co Rzymianie tracili, przelewało się na Gotów. Twierdzę więc, że egzystencya każdego państwa tak długo jest niepewna, dopóki nie posiada narodowego wojska i tylko na łasce szczęścia pozostaje, gdyż takie państwo nie ma sił, coby je w zaburzeniach ocalić mogły. Było zawżdy zdaniem i wyrocznią mądrych ludzi, że nie masz
- ↑
auxiliarny (od łac. auxiliaris) — wojsk. pomocniczy, posiłkowy.
