Strona:Mikolaja Machiawella Traktat o Ksieciu.djvu/138

jest łatwo wojsko i lud razem zadowolnić; lud bowiem kocha księcia umiarkowanego, wojsko zaś marsowego a przytem naprzeciw ludu zuchwałego, okrutnego i drapieżnego, aby mogło podwójny żołd pobierać, nasycić swoją chciwość i zadowolnić okrucieństwo. Ztąd pochodzi upadek każdego cesarza, który ani swoją naturą, ani fortelami nie zdołał wzniecić zaufanie, że potrafi wszystko na wodzach utrzymać. Doświadczywszy trudności tych dwóch stronnictw politycznych, wielu cesarzy z prywatnego pochodzących stanu, starali się wojsko zadowolnić, nie dbając o znieważenie ludu. I nie mogli działać inaczej. Boć kiedy nienawiść jest nieuchronnym udziałem książąt, niechże przynajmniej zapobiegają, aby ta nienawiść nie była ogólna, a gdyby tego w żaden sposób nie można dopiąć, niech unikają nienawiści tej partyi, która jest silniejszą. Cesarze nowo wybrani, a tém samém nadzwyczajnych potrzebujący względów, chętniej przestawali z wojskiem niż z ludem, co im