Strona:Molier-Dzieła (tłum. Boy) tom I.djvu/134

próba dowodzi, jak wolno dojrzewał jego geniusz; wchłonąwszy w siebie wiedzę życia, obecnie Molier jakgdyby czuł potrzebę wyrobienia sobie ręki, pióra. Ale dopiero w atmosferze Paryża twórczość jego, dojrzewająca snać wewnątrz, rozwinie się szybko i bujnie. „Premiera“ Wartogłowa odbyła się w Ljonie; później, w 1658, Molier wystawi go z wielkiem powodzeniem w Paryżu.
 W tej pierwszej próbie, Molier mało jeszcze, napozór, daje z siebie. Imbroglio włoskie pozostało tak samo u Moliera komedją opartą czysto na intrydze. Intryga ta nie rozwija się stopniowo, aby wkońcu rozwiązać się w pomysłowem zakończeniu; nie, jestto poprostu szereg epizodów (jest ich coś 10, a mogłoby być tak samo drugie tyle), przerwanych nagle rozwiązaniem zupełnie sztucznem. Świat, w którym się rozgrywa ta sztuka — owa rzekoma Messyna — jest nawskróś fantastyczny, rządzący się jedynie prawem konwencji tego rodzaju teatru; Wartogłów nie ma jeszcze nic z tego, czem Molier uczyni później swój teatr: komedji obyczajowej. Komedją charakterów też nie jest: trzej starcy, Celja — owa branka, wysławiająca się z tak wykwintną precyzją — Hipolita, Leander, to postacie konwencjonalne, figury na szachownicy, któremi autor rozgrywa swą partję werwy i dobrego humoru.
 Centralnym punktem, osią sztuki, jest sługa Leljusza, Maskaryl. Mascarille, znaczy „maseczka“; Molier, grając tę rolę, grał ją w masce; jakoż i ta postać niewiele ma cech indywidualnych. Ten lokajski geniusz intrygi, to tradycyjna postać, która, poprzez Plauta, sięga het, greckiego teatru. W teatrze włoskim przetrwa ona jeszcze długo po Molierze w swej konwencjonalnej postaci (np. Sługa dwóch panów Goldoniego), podczas gdy we Francji Beaumarchais ożywi ją świeżą krwią, tworząc z niej swego Figara. Akcja