podobnych miał podostatkiem we Włoszech),[1] nie odnajdziemy ani śladu. Pozostało tylko 14 wierszy sakramentalnych, zarys budowy stroficznej, a przedewszystkiem podział wyraźny na dwie części, z których pierwsza jest ekspozycją myślową czy nastrojową, druga zaś ujmuje rdzeń istotny, konkluzję utworu. Elementy te, gdy spojrzymy na genezę sonetu, tak jak ją badania nowsze przedstawiają, ośmielają do użycia ryzykownego — bądź co bądź — określenia: budowa sonetowa.
Przez długie wieki, gdy sonet kształcił się i stawał ulubionym klejnotem poetyckim, nie było jeszcze w rzeźbie jego kształtów zbyt ostrego rygoru. „Nie ulega wątpliwości — pisze H. Welti — że nazwa sonetto w dawniejszej epoce piśmiennictwa włoskiego nie miała jeszcze znaczenia tak niezmiennego, jak dzisiaj“.[2] Co więcej, w XVI jeszcze wieku spotykamy się ze słowem sonetto, które służy jako określenie utworu poetyckiego wogóle; nic innego to przecie tylko dowód pospolitości i rozmaitości tej formy. Antonio da Tempo w traktacie Delle rime volgari (1332) wylicza już 16 rodzajów sonetu, dowolnie zmieniających liczbę wierszy, budowę stroficzną i zasady rymowania. Cóż więc u samych podstaw było sprawdzianem tej formy poetyckiej? Właśnie ów podział drobnego utworu na dwie części. Tenże Antonio da Tempo pisze o sonecie prawidłowym: „Dividitur in duas partes... prima subdividitur in octo versus... secunda in sex versus...“[3] Obojętne już, że zrazu nazywano te części piedi i volte, później zaś fronte i sirima, faktem jest, że nazywane odmiennie musiały powstać z jakichś dwóch odrębnych rodzajów wiersza złączonych w jedno. Nauka dzisiejsza widzi
- ↑ Folkierski Wł., Sonet polski XVI w., a francuska Plejada („Przegląd Warszawski“ R. IV, nr. 33), str. 371 i n. Por. nadto wstęp Folkierskiego Wł. w 82 n. „Bibljoteki Narodowej“: Sonet polski; tamże podano obfitą literaturę przedmiotu.
- ↑ Welti H., Geschichte des Sonetes, Leipzig 1884. str. 37.
- ↑ da Tempo Antonio, Trattato delle rime volgari (w zbiorze Collezione di opere inedite o rare dei primi tre secoli della lingua, Bologna 1859, str. 73). Silniej podkreśla zasady rymowania w sonecie Baratella Franc. w swem Compendio dell’arte ritmica (1447), Collezione itd., str. 182 i n.
