pisane latach, zmieniał je i uzupełniał (pisząc np. o Laurze, jako żywej, dawno już po jej śmierci). A to wszystko nie w tym celu, ażeby stworzyć wierny obraz swych dziejów miłosnych, lecz by zbudować zwartą całość artystyczną, a nieskoordynowanemu — zdawałoby się — zbiorowi nadać jednolitość i rozwój myśli poematu. „Zbiór ten — pisze Henri Cochin — nie jest dziełem przypadku; niewątpliwie jest w nim porządek celowy i przemyślany; nicią jednak przewodnią tego zespołu wierszy jest nić logiczna, a nie chronologiczna. Porządek, który należy odkryć, to rozwój myśli“.[1] Cochin nie obala jednak całej złudy dawnych badań, w Laurze widzi główną bohaterkę cyklu, jedyną amante poétique Petrarki; służba miłosna u niej i chęć jej uczczenia były głównym bodźcem poety. Obojętną już rzeczą będzie, czy historja tej miłości wierna, i czy nie wplotły się tam fragmenty zmyślone a dla piękności obrazu użyteczne.
Śmielszą natomiast a istotnie przełomową tezę wysunął badacz włoski G. A. Cesareo. Osoba pani Laury usuwa się w jego oczach na plan dalszy; do Kancjonału weszły liczne utwory pisane dla innych dam i kochanek; opiewając je, szedł Petrarka z prądem swych czasów. Z chwilą jednak, gdy ten człowiek, tak zmienny, niezdecydowany i wciąż sprzeczny sam z sobą, począł olbrzymi materjał poetycki rozważać i w jedną zbierać całość (działo się to w zachodzącej już starości, w latach 1358—1374), inne mu świtały myśli; moment artystyczny wybił się ponad wszelkie względy i wspomnienia uczuciowe. Chodziło o to, by fragmenty samoistne złożyć w jakąś całość nietylko formalną, lecz ideową, wyraz pewnego systemu, zamknięty w sobie świat idealny („qualcosa d’organico e compiuto, l’espressione ordinata di un sistema, cioè d’un mondo ideale“). Głębszą a najistotniejszą ideą Kancjonału będzie przedstawienie dziejów duszy ludzkiej, która wyzwala się z nędzy świata i wznosi się ku niebu; myśl przewodnia, przyświecająca całej literaturze religijnej i moralnej we Włoszech, od Boecjusza do Dantego. Rerum Vulgarium Fragmenta przedstawiać mają tedy historję świadomości ludzkiej, która wśród tysiącznych ponęt
- ↑ Cochin H., l. c. str. 12.
