w cień, a uwaga czytelnika skupia się w zupełności na postaci samego poety. Gdybyśmy zespół tych czynników przyrównali do normalnego rozwoju „akcji“, której przecie nie brak w żadnym, najbardziej nawet typowym utworze lirycznym, okazałoby się, że u wstępu zapowiadają się dwie akcje: główna, poświęcona uczczeniu Urszulki, i poboczna, związana z postacią samego ojca. Obie one harmonijnie kończą się w trenie XIII, gdy w inskrypcji nagrobnej poeta żegna się z cieniem swej córki. Ale od tego momentu zmienia się sytuacja: przeżycia własne stają się akcją główną, i tak do końca trenu XVIII, aż ostateczna rekonstrukcja rewindykuje na nowo prawa dawnej bohaterki.[1]
Jest jeszcze jeden probierz przemian trenowych, najlepiej może wpadający w oczy — to słowo poetyckie, język, który pospołu z założeniem i nastrojem dzieła przechodzi parę odrębnych faz stylizacji. Poetyka humanistyczna nakazywała pisać o dzieciach w słowach prostych, naiwnych, niemal dziecięcych. Zwrócono już uwagę, że Wergiljusz, podówczas wyrocznia kunsztu poetyckiego, w księdze VI Eneidy, gdy mówi o cieniach dzieci w Hadesie, modyfikuje odrazu swój język i z tonu patetycznego przechodzi do prostoty ujmującej.[2] Kochanowski obserwował ten nakaz dość wiernie; szczególnie w ustępach poświęconych życiu i śmierci małej Urszulki dźwięczała nuta szczebiotu dziecinnego, odzywały się słowa pospolite, domowe; wogóle cały zarys epicedjalny jest jeszcze pod tym względem dość jednolity. Ale równocześnie z napływem nowych pomysłów styl poetycki zmienia się z gruntu, poniekąd nawet wypacza; tak więc w trenie I i XV mamy język wyszukany, pełen przesady i figur obmyślonych, a w psalmodjach znów stylizację prymitywną, modlitewną, prawie że ludową. Nawet w trenie XIX, obok ustępów dość pretensjonalnych mamy ślady, że Kochanowski
- ↑ O technice opowieści, czasu, bohatera itd., por. Hirt E., Das Formgesetz der epischen, dramatischen und lyrischen Dichtung. Leipzig 1923, str. 8—9, 44, 194. Szereg trafnych uwag o stopieniu pierwiastków lirycznych i dramatycznych wypowiada w analizie praktycznej Hermann H., Faust, der Tragödie zweiter Teil. Studien zur inneren Form des Werkes (Zeitschrift für Ästhetik und allg. Kunstwis., Bd. XIII, str.87 i n.).
- ↑ Norden E., Vergilii »Aeneis« B. VI, str. 238.
