4) „Ostrów“ (dzisiaj Ostrówek), między Cybiną a Śródką położony, był miasteczkiem autonomicznem.
5) „Śródka“, będąca od r. 1252 własnością biskupią, stanowiła odrębną jednostkę miejską. Pozatem istniały na prawym brzegu Warty autonomiczne osiedla.
6) „Zagórze“ i
7) „Zawady“, będące również własnością kościelną.
Między właściwem miastem prawobrzeżnem a Miasteczkiem występują w nowszych wiekach osiedla:
8) „Piotrowo“ i
9) „Berdychowo“.
Osobną jednostkę topograficzną stanowiła również
10) „Czartorja“, przyległa do Chwaliszewa.
11) „Komandorja“ (Św. Jan), była własnością rycerzy Maltańskich i uważana była dawniej zwykle za część Poznania całkowitego, niezależnie od odrębności jurysdykcyjnych.
Wszystkie te jednostki złożyły się na dzisiejsze miasto Poznań. Formalnie rozwijał Poznań granice swe jak następuje. Od r. 1253 do końca Rzeczypospolitej obejmował Stare Miasto właściwe tudzież przedmieścia (nie licząc wsi), ograniczone terenami Wildy, kościołem św. Marcina, terenami Jeżyc, kościołem św. Wojciecha i terenami Winiar tudzież Wartą, wypadając na prawy jej brzeg tylko Miasteczkiem. Wsie miejskie natomiast sięgały poza obecne granice miasta, w środku leżały wszakże miasteczka i osiedla niezależne.
W końcu 18. wieku zniesiono fortyfikacje średniowieczne i rozszerzono miasto. W r. 1797 wcielono Św. Marcin i Św. Wojciech, a w r. 1800 osiedla prawobrzeżne: Chwaliszewo, Ostrów, Śródkę, Zagórze i Zawady. Granica miasta biegła na lewym brzegu Warty mniejwięcej linją obecnych Wałów. W początkach 19. wieku odseparowano wsie miejskie. W latach 1828—1872 zbudowano nowe fortyfikacje w okół ówczesnego miasta.
W ciągu całego wieku 19. wcielono do miasta jedynie maleńkie osady Berdychowo i Piotrowo (1896). Dopiero w r. 1900 włączono wielkie gminy sąsiednie Jeżyce, Św. Łazarz, Górczyn i Wildę. W r. 1907 wcielono dzielnicę Sołacz (część terytorjum Winiar i obszaru dworskiego Sołacza). Znacznego rozszerzenia doznał obszar miasta dnia 2. stycznia 1925, kiedy włączono gminy Główna, Komandorja, Rataje, Starołęka Mała, Dębiec, Winiary i obszar dworski Naramowice.
