się na tamten świat. Autor, w którym szlachetne poczucie moralne w czasie ostatecznego obrabiania „Płaszcza“ niezmiernie silnie się rozwinęło, nie chciał pozostawić tej śmierci biedaka bez należytego skarcenia przynajmniej „wysokiej figury“. Nadał więc obrazkowi zwrot fantastyczny, opowiadając o pojawieniu się upiora-urzędnika, zdzierającego płaszcze przechodniom; nie pominął ten upiór i „wysokiej figury“. Kiedy wracała z przyjemnie spędzonego wieczoru; rozmarzonemu jenerałowi wydało się, iż upiór robi mu wymówki za zwymyślanie i za niezajęcie się odszukaniem skradzionego płaszcza; dobrowolnie więc oddał mu swój, czemprędzej kazał jechać do domu, i odtąd w sposobie postępowania z niższymi zaczął okazywać pewną łagodność.
I ten więc obrazek jest artystycznem wstawieniem się za duszą ludzką, w ciele biedaka pokutującą.
Najlepsze, najkompletniejsze wydanie wszystkich „Pism“ (Soczinienija) Gogola, wyszło r. 1901 w Petersburgu pod redakcyą Tichonrawowa, a nakładem A. F. Marksa, w 12 tomach. Jest tu krótki życiorys autora, napisany przez W. I. Szenroka. Przypiski redaktora do każdego tomu wskazują rok powstania utworów, pierwodruków, oraz odmianki (waryanty) pomniejsze; tam bowiem, gdzie obrobienie w różnych wydaniach wielce się różniło, oddrukowano je w całości. Postąpiono podobnież z dwoma obrobieniami drugiego tomu „Dusz zmarłych“, o ile ocalały od ognia, na które je skazał autor.
O powieściach ukraińskich Gogola obszernie rozwiódł się M. Petrow w „Zarysach historyi literatury ukraińskiej XIX wieku“ (Oczerki istorii ukrainskoj litieratury XIX stoletija, Kijów, 1884).
U nas pierwszą wiadomość o Gogolu podał Tygodnik literacki poznański w r. 1838 (Nr. 37); potem, wraz z przekładem „Pamiętnika waryata“ dokonanym przez Marcina Szymanowskiego, drukowało ją r. 1843 czasopismo rosyjsko-polskie „Jutrzenka“, ogłaszane w Warszawie przez Piotra Dubrowskiego. Następnie J. I. Kraszewski w swojem „Athenaeum“ pomieścił r. 1844 przekłady: „Dziennika waryata“, „Płaszcza“ i „Przygód Czyczykowa czyli Dusze zmarłych“,
