Nie umrzeć, niż przybędę! Zaś do zakrystyi
Daj znać, że przy ostatniej jesteśmy stacyi.
Procesyją z Najświętszym[2] rychło uszykuje.
Spiesz się, zrób!“ tak rozdawszy swe rozporządzenia,
Świętej służby pilnuje, nie zdradza wzruszenia,
Co go opanowało. Zatem proboszcz śmiały
Mówcę wieców!) do ludu miał ostatnie słowa,
Które w czułej pamięci wdzięczna ludność chowa[4]:
„Góro święta, pokuty łzami uklejona[5]!
Mrze plemię za plemieniem, przyszłości zasłona
Oby wszystko to przetrwał pobożny, zwycięski
Naród ten, co corocznie na twym jasnym szczycie
Świętej uczy się walki za wiarę, dusz życie!
Góro, coś zewnątrz gliną, a wewnątrz kamieniem,
Że i w jego mdłym ciele duch jak lita skała,
Którego ni wróg chytry ni nieszczęść nawała
Nie złamie, nie rozkruszy, póki bój prowadzi
O swe prawo do życia i sam się nie zdradzi;
Słowem, czynem pokaże, iż godzien przyszłości!“
Już to chwilę ksiądz mówi na wzgórzu Rafała,
A lud jeszcze nie wszystek, choć pokryta cała
Góra procesyjami, wciąż nowe korpusy[7]
I od Góry Oliwnej, z dolin Józafata —
Święta Anno, jakżeś dziś nadzwyczaj bogata!
A to wszystko się skupia aż w ogromnym rzędzie
Jeden znak, jedno hasło, jedna wola będzie.
- ↑ w. 515. Alfons — brat zakrystian, o którym p. obj. I 102 (Alfonzy).
- ↑ w. 516. z Najświętszym — z Najświętszym Sakramentem; por. obj. I 442.
- ↑ w. 520. sławny Engel — ks. Engel Robert, ur. 1838 w Solcu (pow. prudnicki), wyśw. 1861, był wikariuszem w Wodzisławiu (1861—68), potem fundatystą w Głogówku, brał w charakterze księdza wojskowego udział w wojnie francuskiej (1870) i objął 1873 parafię Wierzch (Dt. Müllmen), a 1894 parafię w rodzinnym miasteczku Solec (Alt-Zülz), gdzie umarł 1900. Był to pełen idealizmu kapłan o charakterze bojowym, jedna z najświatlejszych postaci z czasów walki kulturnej na G. Śląsku. Ze szczególnym zapałem i konsekwencją ujmował się za polską nauką religii dla dziatwy polskiej. Od tego ceterum censeo miał przydomek polskiego kanclerza. Po jego śmierci powstało w Bytomiu Towarzystwo dla szerzenia elementarzy polskich na Śląsku im. ks. Engla.
- ↑ w. 522. chowa — dla rymu forma literacka, obok niej występuje często narzeczowa: chowie; por. obj. III 339.
- ↑ w. 523. uklejona — sklejona, spojona; Bonczyk tworzy często wyrazy złożone za pomocą przyrostka: -u- z odmiennym od liteterackiego znaczeniem: np. ubogacać — wzbogacać, uciąć — naciąć, ulot — polot, upewnić — zapewnić, uroda — przyroda, uroić się — wyroić się, urzeka — narzeka, usiąść — osiąść, uwdzięczyć — otaczać wdziękiem. Por. obj. do St. K. M. IV 394.
- ↑ w. 530—537. wyglądają na reminiscencję innej przemowy na Górze św. Anny, a mianowicie ks. Riemla (Rymla, wzgl. Rymlowicza II 18, 249, 252, 326), który na wiecu centrowym na odpuście Podniesienia św. Krzyża w 1880 wygłosił mimo przerywań przez przewodniczącego patriotyczną przemowę, opierając się na liście papieża Leona XIII z okazji jubileuszu św. św. Cyryla i Metodego. W tym liście, zatajonym na Śląsku, wzywał papież Leon XIII Polaków pod trzema zaborami do wytrwania, gdyż ich kiedyś Bóg wyzwoli z ucisku. (P. Bogusława Kowalczykówna: Odrodzenie narodowe G. Śląska od 1821—1903. Katowice 1937, str. 42).
- ↑ w. 539. korpusy — oddziały wojska, tu kompanie pielgrzymie; por. obj. II 340.
