Strona:Norbert Bonczyk - Góra Chełmska.pdf/247

Pieśń I

W. 1—54 stanowiące jakby ekspozycję do „Góry Chełmskiej“, odpowiednik poniekąd początkowych wierszy „Pana Tadeusza“, w rzeczywistości powstały o wiele wcześniej od samego poematu. Wiersze te pt. Góra Chełmska (św. Anna) wydrukował Bonczyk w cyklu: Chwasty z własnej zagrody zarówno w Eines alten Studenten Feriengeklimper, Wrocław (1882), jak w dodatku do II wydania Starego Kościoła Miechowskiego, Wrocław 1883. Sąsiedztwo z Wielkim Piątkiem, Opoką Piotrową i Do Papieża, drukowanymi w „Zwiastunie Górnośląskim“ z lat 1868—1870, oraz ww. 51—54 i 28 wskazują na powstanie tego utworu po r. 1872, a w każdym razie przed 1875, tj. przed powtórnym wygnaniem franciszkanów z klasztoru św. Anny, gdyż wypadek ten niewątpliwie zaznaczyłby się tu jakimś echem. Przyjmuję więc rok 1874 (p. Wstęp).
 Przy wcielaniu urywku w większy poemat poczynił poeta kilka zmian, z których najistotniejsza występuje w w. 26, a mianowicie przemiana pierwotnego: Polska krew na: Słowian krew.

w. 9. bazalty — od Uralu począwszy wychodzi bazalt po raz pierwszy w Górze Chełmskiej ponad powierzchnię ziemi. „Jak wachlarze palm bliskość Morza Śródziemnego, tak zwiastują snopy bazaltowych słupów Góry Chełmskiej wejście do urozmaiconej Europy środkowej.“ (Partsch.)

w. 15. hełm rycerski — poeta korzysta tu z tego samego brzmienia wyrazów: chełm (szczyt góry) i hełm (szyszak), aby nazwę Góry Chełmskiej uzasadnić poetyckim pomysłem, że na niej złożył Michał Archanioł swój hełm na znak triumfu nad szatanem. Michał Archanioł pojawi się w poezji Bonczyka jeszcze dwukrotnie, a mianowicie w St. Kośc. Miech. V 289—308 w opowiadaniu młynarza Pawła o Wozie Michała czyli o Wielkiej