Strona:Nowy Przegląd Literatury i Sztuki 1920 nr 1.djvu/134

sam mistrz Goethe w znanym komentarzu tak wielce przez pruskich władców lubianego „deutsch reden“, które jest równoznacznikiem „pięści niemieckiej“ a w ustach Mefistofelesa brzmi djabelsko-przewrotnie: „Im Deutschen lügt man, wenn man höflich ist.“ (Wszelka uprzejmość jest śród Niemców kłamstwem).
 Pomimo komplikacji rasowych, utrudniających ogromnie wszelką psychologję nacjonalną, można jednak współczesne narody europejskie rozpatrywać jako całokształty ideowo-rasowe, a mianowicie na zasadzie dwuch praw zasadniczych: psychologji mas i idei nacjonalnej. W demokracjach nowożytnych prawa te odgrywają nawet rolę znacznie ważniejszą, niż W państwach dynastycznych. Dla Niemców ideą nacjonalną stała się w karby militaryzmu pruskiego ujęta forma „Państwa“. Za rzeczywistego twórcę jej uważać należy Bismarka. Ale właśnie to wcielenie dziejowe idei państwowej niemieckiej, której szkodliwe i wrogie ludzkości wpływy zdemaskowane zostały przez wojnę światową i znalazły pozatem wymowny wyraz w całej ekspansji ekonomicznej Cesarstwa niemieckiego, obliczonej na bezwzględne zawładnięcie wytwórczością ekonomiczną świata, jest niczem innem, jak znamiennym wyrazem problematyki niemieckiej.
 Od kiedy problematyka niemiecka odgrywać poczyna rolę w dziejach świata? Moment ten dziejowy nastał z chwilą, gdy niemcy złotą, misternie cyzelowaną konchę władzy światowej cezarów rzymskich wypełnili swemi apetytami barbarzyńców. Germanowie jako spadkobiercy Romy — tak przedstawia się zagadnienie, którego komplikacje stają się tragedją dziejową duszy niemieckiej. Niektórzy badacze historji niemieckiej, uwzglę, dniający należycie moment rasowy, jak np. Arthur Moeller von den Bruck w swem monumentalnem, psychologicznie wprost nieocenionem ośmiotomowem dziele „Die Deutschen“, odnajdują przedewszystkiem w kontraście idei politycznej Hohenstaufów i Welfów to rozdroże, które