Strona:O Żydach i kwestyi żydowskiej.pdf/24

ną zresztą wyższość sumy téj umieszczają na szali żydów, zapytali kiedy naprzód historyi a potem naszéj organizacyi społecznéj o przyczyny, które ją sprowadziły? Historya powiedziałaby im, że przez długie bardzo wieki, w czasie których niemcy, francuzi, anglicy i inne narody cywilizacyą naszą objęte, trudniły się rolnictwem, wojną, uprawą nauk i sztuk, polityką, administrowaniem krajów swych i handlem także, żydzi tylko i wyłącznie handlowali; że zatem pozbawionemi oni byli wielu wpływów wywieranych przez zawody inne a wystawionemi na wszystkie wpływy swego wyłącznego zawodu. Dla czego tak było? Nie zamierzam kreślić tu ani nawet najpobieżniejszego wykładu historyi. Że zaś znać ją musiemy, jeśli mamy na prawdę rozwiązywać nasze kwestye społeczne, i dla czego, albo nie znamy jéj, albo nadzwyczaj mało ją znamy? o tem, potem. Co się zaś tyczy organizacyi społecznéj, w téj wyraźnym jest fakt, że w przemyśle i handlu naszym żydzi stanowią większość ogromną. Znowu daje się tu uczuwać dotkliwy brak statystyki krajowéj. Cyfrę pewną zastąpić wypada chwiejnym wyrazem: ogromna. Nikt przecież nie zaprzeczy temu, że w wyrazie tym przesady nie ma. Prostym zaś wynikiem ogromnéj większości żydów w przemyśle i handlu naszym jest to, że usterki przeciw uczciwości i moralności przez nich popełniane, więcéj w oczy biją, niż takież usterki małéj liczby przemysłowców i handlarzy chrześcijan. Gdyby w przemyśle i handlu liczba chrześcijan i żydów była równoznaczną, mawialibyśmy: handlarze nieuczciwi! ponieważ zaś jest inaczéj, mawiamy: żydzi nieuczciwi! Czy zaś idealnie i bez zmazy działoby się w handlu, gdyby trudnili się nim przeważnie chrześcijanie, spostrzeżenia i doświadczenia na naszéj niwie dokonywane, studyum Spencer’a o anglikach i fakty