Strona:O Żydach i kwestyi żydowskiej.pdf/43

ich dostępności żydzi korzystają tłumnie, poświadczy o tem statystyka średnich szkół i jedynego uniwersytetu naszego, każdemu, kto zajrzeć do niéj sprobuje. Dla naszego zaś społeczeństwa, ten silny popęd ku nauce jednéj ze składających je grup, niezmiernie pożądanym jest i pożytecznym być musi. Naprzód poręcza on za możliwość wydźwignięcia żydów z odrębności ich, przez oświatę, do któréj są skłonni; następnie, wzmódz musi sumę inteligencyi naszéj, na zbyteczny rozrost któréj wyrzekać nie możemy. Wzmagając ją ilościowo, żydzi zbratani z cywilizacyą naszą i na gruncie jéj naukowo ukształceni, zmodyfikować mogą jakościowe jéj ustosunkowanie. Jak u wszystkich narodów z cywilizacyą starą, ustosunkowanie to nadało w umysłowości naszéj znakomitą przewagę konserwatyzmowi nad postępowością, rutynizmowi nad ruchliwem szukaniem dla myśli i pracy dróg nowych. Przewagę tę okoliczności zewnętrzne zwiększają u nas do stopnia, na którym senność, początek snu wiecznego, grozić zaczyna. Nie chcę bynajmniéj twierdzić, abyśmy o mocy własnéj z senności téj otrząść się już nie mogli. Owszem, wiedząc dobrze, co ją sprowadza, wierzę silnie, że prędzéj lub późniéj przed energiczną czynnością ustąpić ona musi. Ale tymczasem zmiatanie z mózgu społeczeństwa usypiających go maków, bardzo jest trudnem i zewsząd utrudnianem zadaniem. Żydzi ukształceni, mogą nam w pełnieniu go dopomódz dzielnie, przez przyrodzoną ruchliwość swą, która towarzysząc im na polu zajęć przemysłowych, nie opuszcza ich i na drodze umysłowych kombinacyj i społecznych działań. Wszędzie gdziekolwiek istnieją, żydzi ukształceni przedstawiają sobą żywioł postępu. Było to może jedną z wielu przyczyn klęski, świéżo na nich spadłéj, w ciągniętych wstecz Niemczech. Przyczynia się to może