Strona:O życiu i dziełach Mikołaja Reja z Nagłowic.djvu/52

 „Żywot człowieka poczciwego“, napisany prozą, utrwalił pamięć Reja, i chociaż setki lat upłynęły od czasu, gdy się ta książka pojawiła, czytamy ją dziś jeszcze z ciekawością. Nie starzeje się ona, nie traci na wartości, a to dlatego, że jest w niej dokładny obraz życia narodu w szesnastym wieku. Zwyczaje i obyczaje narodu, jego sposób życia, jego upodobania, wyobrażenia, wszystko to w tej książce tak uwydatnione, że czytając doznajemy wrażenia, jakoby przed oczyma naszemi powstali z mogił: owi dawni praojcowie nasi, z przed pięciu wieków.
 W całym „Żywocie“ czuć i widać, że go pisał umysł dojrzały, uspokojony, doświadczeniem wzbogacony. Wszystko, co poeta widział, czego doznał, co przeżył, co wysoko cenił, co umiłował, uczynił treścią tego dzieła. Wszystkie nauki moralne, wszelkie spostrzeżenia poczynione w życiu, wszelkie pojęcia o tem, co złe, a co dobre, wypowiadane w dziełach poprzednich, powtórzył tu głosem serdecznym, i trafił do duszy i serca narodowi tak, że tego dzieła nigdy nie zapomni. Inni poeci, co się zaraz po Rej u zjawili, prześcignęli go pięknym układem wiersza, dźwięcznością języka, siłą wyobraźni, wykształceniem — ale go żaden nie prześcignął takiem dziełem, jak „Żywot“.
 Jak życie ludzkie rozpada się na trzy okresy, czyli na czas młodości, wieku dojrzałego i lat sędziwych, tak podzielił Rej „Żywot“ na trzy części. „Księgi pierwsze“ czyli część pierwsza, zawierają rzecz o tem: „Jakie ma być stanowienie i zachowanie spraw i żywota, począwszy od urodzenia, aż do średnich lat“.