myto, nakładać dodatkowy grosz na miasta, wsie i sioła, dla tej i owej rzekomej potrzeby. Cała Francya wydana była na łup. Choroby, niedostatek, śmierć, wychowanie, sztuki, nauki, wszystko płaciło haracz władzy. Miałeś syna kalekę, bez nóg, niezdolnego służyć w wojsku: prawo popisowe kazało ci płacić tysiąc pięćset franków aby cię pocieszyć w tem nieszczęściu. Niekiedy chory w wieku popisowym umarł, zanim przeszedł badanie komisyi. Czy myślicie, że wówczas ojciec wolny był od opłaty tysiąca pięciuset franków? Wcale nie. Jeżeli zgłoszono kalectwo przed wypadkiem śmierci, wówczas — jako że popisowy żył w chwili zgłoszenia — ojciec musiał wyliczyć tę sumę na grobie syna. Jeżeli biedak chciał kształcić trochę któreś z dzieci, musiał wprzód złożyć pewnę sumę na rzecz Uniwersytetu, poza udziałem w pensyi płaconej nauczycielowi. Jeżeli współczesny autor cytował dawniejszego, wówczas, ponieważ dzieła tego ostatniego stały się
Strona:O Buonapartem i o Burbonach.djvu/45
Ta strona została przepisana.
21
O BUONAPARTEM I O BURBONACH
