Strona:O Buonapartem i o Burbonach.djvu/54

30

CHATEAUBRIAND

większego niż ten który chciał im zamknąć w Europie? a dowodem to, iż wojna wzbogaciła naród, który miała zrujnować. Europa czerpie z Anglii jedynie nieco zbytkowych rzeczy; większość narodów europejskich znajduje we własnych fabrykach pokrycie swoich głównych potrzeb. W Ameryce, przeciwnie, ludy potrzebują wszystkiego, od pierwszej do ostatniej sztuki odzieży; dziesięć miljonów Amerykanów zużywa więcej towarów angielskich niż trzydzieści miljonów Europejczyków. Nie mówię o imporcie srebra z Meksyku do Indji, o monopolu na kakao, chininę, koszenilę i tysiąc innych przedmiotów handlu, które stały się nowem źródłem bogactw dla Anglików. I gdyby nawet Buonapartemu udało się zamknąć porty Hiszpanii i Bałtyku, trzebaby później zamknąć porty Grecyi, Konstantynopolu, Syryi, Barbaryi: znaczyło to podjąć podbój całego świata. A podczas gdy kusiłby się o nowe zdobycze, ludy już ujarzmione, nie mogąc wymieniać produktów swej ziemi i swego