organizmy powstaje, rozwija się, umiera, będąc w każdej chwili dokładnym ducha narodowego obrazem i wyrazem.
Jakże inaczej dzisiaj filologia pojmuje swoje zadanie, jak nowe i szerokie odsłoniła nam horyzonty.
Dzięki badaniom Boppa, Grimma, Potta, Benfeya, Ascoli, Corresio, de Gubernatis, Maxa Müllera, Curtiusa, Kuhna, Dubrowskiego, Miklosicza, ks. Malinowskiego i tylu innych, dowodzi ona, jak po rozdzieleniu się mowy ludzkiej na udzielne języki, każdy z nich podlegał najrozmaitszym fonetycznym, etymologicznym i syntaktycznym przemianom: jak pierwotny język aryjski zrazu stał się językiem Wedów, później sanskrytem klasycznym, w którym piewca Mahabaraty pisał swoją epopeę, a Kalidasa swoje dramata; a jeszcze później rozbił się w licznie narzecza nowożytne, któremi dzisiaj mówią ludy indyjskiego półwyspu; dowodzi, jak bogata, ale niezgrabna mowa plemion italskich ułożyła się w rubaszne wiersze Enniusza i Lucyliusza, następnie pod wpływem wzrastającej oświaty i zmienionych warunków historycznych, zabrzmiała klasyczną prozą Cycerona, a nareszcie ustąpiła przed mową ludową, która przez wieki cale przygłuszona, pod ożywczem tchnieniem chrześcijaństwa, zrazu w kościele, potem w literaturze, wytrysła pięknemi językami romańskiemi dokoła morza Śródziemnego[1].
We wszystkich tych badaniach wraca myśl jedna, która im daje wzrost i siłę, cel i kierunek, myśl genezy i rozwoju. Ona panuje dzisiaj wszechwładnie w naukach przyrodzonych; stworzyła fizyologią, morfologia, embryologią, i dała nowy impuls zoologii i botanice; ona nawet przyświeca astronomowi, gdy za pomocą, analizy spektralnej bada odległe nebulozy, tajemnicze zarody nowych światów.
Jeżeli ta myśl jedna zdziałała tak wielkie rzeczy w dziedzinie nauk przyrodzonych, to nierównie większych dokonała w umiejętnościach historycznych, i dla niej to wiek nasz nazywa się wiekiem historycznym. Razem z lingwistyką po-
- ↑ Treściwy a krytyczny wykład o metodzie i rezultatach nowożytnej lingwistyki znajdą czytelnicy u Delbrücka, Introduction to the study of language. Leipzig 1882 (Breitkopf and Härtel).
