syaszem, zapowiadanym przez proroków[1]. Wielu protestantów i żydów prócz tego sądzi, że Chrystus Pan był uczniem rabinów i sam założył szkolę teologiczną taką, jakich wiele istniało podówczas w żydowskiej ziemi; że wszystkie zasady moralności, przezeń wygłaszane, znajdują się w Talmudzie, ze słowem: religia Chrystusową jest sztucznym ekstraktem cywilizacyi hebrajskiej[2]. Słysząc te uczone wywody, nie można oczywiście zrozumieć jednej rzeczy, i to najważniejszej, dlaczego żydzi odrazu występowali z tak niesłychaną nienawiścią przeciw chrześcijaństwu. Dla nich chrześcijanie, choćby zrodzeni z Abrahama, już nie są żydami, ani nauka chrześciańska nie jest odcieniem nauki mojżeszowej, lecz bałwochwalstwem. A wiadomo, jak obrzydliwą rzeczą było w ich oczach bałwochwalstwo. Liczne istniały szkoły żydowskie, jedne surowsze, drugie liberalniejsze w przestrzeganiu przepisów zakonu, a szkoły te wzajemnie nienawidzą się, prześladują, exkomunikują; uczniowie rabina Szamaja ścigają Hilelitów, a Faryzeusze intrygują przeciw Saduceuszom, ale gdy o Chrystusa lub o uczniów Chrystusa chodzi, wtedy wszystkie szkoły zapominają o swoich urazach, a wybuchają jedną wspólną nienawiścią przeciw Temu, którego nazywają zwodzicielem lub egipskim czarnoksiężnikiem [3]. Talmud tylu wymieniu rabinów, tyle szkól odmiennych, a spory ich uważa zawsze za sprawy domowe: tylko chrześcijan nigdy nie uważa
- ↑ Zob. Renana Marc Aurèle Paris 1882, p. VI. Vie de Jésus Paris, 1879, 16ième édition, p. 74-84, 105-3-112 a szczególnie p. 119-127.
- ↑ Hartman tak streszcza naukę liberalnych protestantów o Chrystusie: Jesus ist Jude, und nichts as Jude.... Die Lehre Jesu enthält nichts, als was er aus der talmudischen Bildung seiner Zeit überkommen hatte, selbst seine Gleichnisse sind zum Theil aus dem Talmud entlehnt, die kleineren Vergleiche auch wohl dem volksthümlichen Sprüchwörterschatz. (Die Selbstzersetzung des Christenthums und die Religion der Zukunft. 2. Auflage. Berlin 1874, p. 44).
- ↑ W rozmowie z Piłatem, Faryzeusze nazywają Chrystusa zwodzicielem: Domine, recordati sumus, quia seductor (ὁ πλάνος) ille dixit adhuc vivens. Taksamo u Justyna, dial. Tryph. 108. Talmud o magii Chrystusa: Annon filius Stadae (t. j. Chrystus) magiam ex Aegypto adduxit per incisionem in carne sua factam? (Szabbat fol. 104, 2) Kilka ustępów z Talmudu o Chrystusie przełożył Keim — Geschichte Jesu von Nazara. Tom I, p. 15-17. Oskarży,ciele Pawła przed trybunem Lizyaszem składają się porówno z Faryzeuszów i Saduceuszów. Act Apost. XXIII. 6.
