Przypatrzmy się jednak temu samemu świadectwu według metody tradycyjnej, która każdego autora łączy ze wspomnieniami przeszłości. Kto był Ireneusz? To nietylko zdolny, uczony pisarz, który zgłębił wszystkie systemy religijne i filozoficzne swoich i dawnych czasów, to nietylko rozciekawiony badacz wszystkich nauk, omnium doctrinarum curiosissimus explorator, jak go nazywa Tertulian[1], to także biskup jednej z najsławniejszych dyecezyj. Lion, to nie żadna zapomniana mieścina. Jestto wielkie miasto handlowe, zostające w ciągłych stosunkach z Rzymem i ze Wschodem. Wielka liczba jego wiernych przybyła z Azyi. Świadectwo biskupa w Medyolanie, w Kolonii lub Paryżu, byłoby w owych czasach tradycyą jednego miasta, ale świadectwo biskupa liońskiego, to tradycya całego Wschodu. On sam i wielu z jego pobratymców ma swoich rodziców, krewnych lub znajomych w miastach portowych Azyi. Mogą więc doskonale wiedzieć, co robią i w co wierzą chrześcijanie w Smyrnie lub Efezie, a Smyrna i Efez, to w drugim wieku są dwa największe ogniska wschodniego Kościoła.
Sam poprzednik Ireneusza na stolicy liońskiej, Potyn przybył ze Wschodu. Gdy w roku 177 za Marka Aureliusza ponosi śmierć męczeńską, ma lat 90. Urodził się więc w drugim roku Domicyana, a kiedy był młody, żyło jeszcze tysiące osób, które widziały ś. Filipa w Hierapolis, ś. Jana w Efezie, ś. Piotra i Pawła w Rzymie. Przez biskupa Potyna dochodzi tradycya liońska aż do czasów apostolskich.
Zaraz po śmierci Potyna i towarzyszy jego oba Kościoły w Vienne i w Lionie rozsyłają obszerne pismo o zgonie męczenników. W okólniku tym urzędowym z roku 177, przeznaczonym dla chrześcijan w Azyi prokonsularnej i Frygii, cytowane są ewanielie Łukasza i Jana. Dzieje apostolskie i Apokalipsa, jako „Pismo“ lub „Słowo Pańskie,“ co było istnem niepodobieństwem, gdyby owe księgi były się ukazały niedawno przedtem. Ten jeden fakt wywraca hypotezę tubingską o późnej genezie ksiąg historycznych N. T.
Zważmy dalej, że w mieście, jak Lion, z tak starą, wszechstronną i pewną tradycyą nie byłby śmiał biskup pu-
- ↑ Contra Valentin. c. 5.
